Kan de energie-intensieve industrie zonder fossiele subsidies?

Klimaatminister Rob Jetten heeft ambitieuze plannen geuit om de zogenaamde ‘fossiele subsidies’ in Nederland drastisch te verminderen. Deze subsidies, die voornamelijk gericht zijn op belastingvoordelen voor bedrijven die aanzienlijke hoeveelheden olie, gas en kolen verbruiken, staan al geruime tijd ter discussie. Terwijl de industrie stelt dat ze zonder deze fiscale voordelen niet kan overleven, benadrukken wetenschappers en activisten dat deze subsidies de CO2-uitstoot in stand houden.

Bedrag van fossiele subsidies 10x zo hoog

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft onlangs alarmerende cijfers onthuld. Uit gelekte Prinsjesdagstukken blijkt dat de jaarlijkse uitgaven aan fossiele subsidies variëren tussen de 39,7 en 46,4 miljard euro. Dit schokkende bedrag is aanzienlijk hoger dan eerdere schattingen, waarbij gesproken werd over slechts 4,5 miljard euro. Deze onthulling zet de discussie over het vermeende economische belang van deze subsidies in een nieuw daglicht.

De belastingvoordelen: wie profiteert?

De belastingvoordelen waarop de energie-intensieve industrie aanspraak maakt, richten zich op bedrijven die sterk afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. Deze voordelen stellen deze ondernemingen in staat om, in verhouding tot hun energieverbruik, minder belasting te betalen. Sectoren zoals de staalindustrie, kunstmestproductie, olieraffinaderijen, glastuinbouw en baksteenfabrieken hebben de meest significante impact op de subsidies.

Nyrstar: een energie-intensieve zaak

Een opvallende speler in dit debat is Nyrstar, een bedrijf dat zich toelegt op de verwerking van metaal en de productie van zink. Jasper van Zon, hoofd externe betrekkingen bij Nyrstar, geeft aan dat het bedrijf al stappen onderneemt om het energieverbruik te verminderen. Ze hebben zelfs geïnvesteerd in een zonnepark om hun activiteiten zo energieneutraal mogelijk te maken. Bovendien passen ze hun productie aan in overeenstemming met de beschikbaarheid van duurzame energiebronnen.

Nyrstar onderstreept het maatschappelijk belang van zinkproductie. Zink wordt gebruikt voor diverse cruciale toepassingen, waaronder het roestvrij maken van staalconstructies, de productie van auto’s, medicijnen en voedingssupplementen. Daarnaast verricht Nyrstar onderzoek naar de productie van kritieke grondstoffen, zoals germanium, essentieel voor de vervaardiging van chips. Gezien de geopolitieke spanningen met China dreigt een tekort aan germanium in Europa, waardoor dit onderzoek van strategisch belang is.

De noodzaak van afbouw fossiele subsidies

Boris Schellekens, werkzaam bij de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (Somo), benadrukt de dringende noodzaak om fossiele subsidies af te bouwen. Hij uit zijn bezorgdheid over het gebrek aan een concreet afbouwplan, ondanks eerdere beloftes van de overheid. Schellekens stelt dat het stopzetten van belastingvoordelen voor grootverbruikers van energie essentieel is om de industrie te dwingen over te stappen op meer duurzame energiebronnen.

Somo gelooft dat Nederland er niet per se slechter van wordt als bepaalde industrieën verdwijnen. Ze wijzen op het faillissement van Aldel, een voormalige aluminiumfabrikant in Delfzijl, als illustratie van deze stelling. De hoge gasprijzen in 2022 dwongen Aldel tot stopzetting van de activiteiten, waarna Giga Storage, een bedrijf dat duurzame energie opslaat, zijn intrede deed op dezelfde locatie. Dit toont aan dat er mogelijkheden zijn voor een verschuiving naar duurzamere oplossingen, met positieve gevolgen voor het elektriciteitsnetwerk en nieuwe zakelijke kansen.

Het debat over terminologie

Het is opmerkelijk dat de industrie zich verzet tegen de term ‘fossiele subsidie’. Hans Grünfeld van de Vereniging voor Energie, Milieu en Water (VEMW), die de belangen van energie-intensieve industrieën behartigt, benadrukt dat ‘subsidie’ een onjuiste term is. Hij licht toe dat deze fiscale voordelen niet bedoeld zijn om het gebruik van fossiele brandstoffen of CO2-uitstoot te bevorderen, maar eerder om ervoor te zorgen dat klimaatmaatregelingen en energiebelastingen geen economische schade aanrichten.

Impact van afschaffing fossiele subsidies

Het afschaffen van belastingvoordelen voor grootverbruikers van energie, zoals voorgesteld door minister Jetten, zou volgens Grünfeld ernstige gevolgen hebben. Het zou onmiddellijk leiden tot het stilleggen van de productie bij tal van industriële productiebedrijven, die wellicht Nederland verlaten. Dit zou niet alleen Nederland schaden, maar ook het mondiale klimaatbeleid in gevaar brengen.

Bron: NOS