Actief aandeelhouderschap Nederlandse staat nodig om groen staal bij Tata te maken

Het is bijna twee jaar geleden dat Tata Steel Nederland besloot om over te stappen naar een productieproces met groen staal langs de route van waterstof. “De route is goed voor het klimaat door CO2-reductie en heeft ook de meeste voordelen voor de directe omgeving”, zo vatte Tata Steel Nederland het besluit samen. Het was een revolutionaire keuze en het omstreden plan CO2-opslag onder de bodem van de Noordzee was niet meer nodig.

Het optimisme was groot. Alle nationale milieuorganisaties steunden de plannen naar groen staal. De internationale staalwereld keek met grote interesse naar ‘IJmuiden’. Een beetje afgunstig zelfs. De concurrenten zaten niet stil. De Franse en Duitse staalmakers ArcelorMittal en ThyssenKrupp kunnen inmiddels rekenen, zo werd vorige week bekend, op 2,9 miljard euro subsidie dat goedgekeurd zal worden door de Europese Commissie. De staalconcerns kunnen met deze subsidie hun fabrieken verduurzamen naar een productie met groen staal. Hun landen zijn daarmee niet afhankelijk van Russisch en Chinees staal. De Duitse en Franse staalconcerns en hun regeringen zijn blijkbaar veel doortastender dan Tata Steel en het kabinet in ons land.

Groen staal budget

Dit in schril contrast met het bericht van de Centrale Ondernemingsraad (COR) van Tata Steel Nederland deze week. Via haar ‘Korte Flitsen’ kwam naar buiten dat er verschillende scenario’s onderzocht worden en de groen staal-plannen mogelijk flink worden teruggebracht. Volgens de directie van Tata Steel zijn er sinds 2021 extra inzichten ontstaan. Zoals de inflatie, verslechterende economische en marktomstandigheden, energiecrisis, stikstofcrisis en de extra klimaatmaatregelen van het kabinet. Dat Tata India het groen staal budget eerder fors heeft teruggebracht stond niet in dat bericht maar is wel de werkelijke reden van de nieuw te onderzoeken scenario’s.

Staal met hoge toegevoegde waarde

Het staalbedrijf wil verschillende scenario’s onderzoeken. De COR van Tata Steel Nederland waarschuwde de CEO’s van Tata Steel Nederland en India dat als de uitkomst voor een scenario, waarin geen Direct Reduced Iron (oven op waterstof) voorkomt, dit voor de COR onacceptabel is. Volgens de COR zou dit veel werkgelegenheid gaan kosten en het is niet in het belang van de continuïteit van het huidige staalbedrijf. De verwachting van de COR is dat de huidige productmix niet meer in IJmuiden haalbaar is waardoor producten met een hoge toegevoegde waarde zoals autoplaat, batterijstaal en verpakkingstaal verdwijnen. En dat heeft dan niet alleen gevolgen voor de werkgelegenheid aan de voorkant van het staalbedrijf maar ook voor de walserijen.

Twijfel toekomst staalindustrie

“Zorgen over ‘zeer ongewenste’ vertraging in vergroeningsplan Tata Steel,” kopte Nu.nl met het artikel afgelopen week. En de NOS kwam met het artikel “Tata twijfelt hardop over toekomst staalindustrie in IJmuiden”.

Iedereen in Nederland met interesse in Tata Steel en hun klimaatplannen trekt de conclusie: de waterstofproductie is van tafel. Nu focust het bedrijf zich op het maken van gerecycled staal met elektrische ovens. Tata Steel mijdt de media. Ze geven steeds aan dat de keuze pas na de zomer door het Indiase hoofdbedrijf wordt gemaakt.

Maatwerkafspraken met de overheid

Sinds juli 2022 bestaan er intentieafspraken tussen het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de Provincie Noord-Holland, Tata Steel Nederland en Tata India. Deze afspraken gaan over groen staal, CO2-reductie en verbetering van de leefomgeving. De inhoud van deze ‘maatwerkafspraken’ is echter geheim. Nu het kabinet is gevallen, komen verdere afspraken waarschijnlijk tot stilstand. Ook een besluit om Tata Steel Nederland te subsidiëren wordt waarschijnlijk controversieel. Na de verkiezingen in november kan het nog maanden duren voordat er een nieuwe coalitie en regeerakkoord zijn. Dit betekent dat Tata Steel voorlopig in onzekerheid verkeert, wat het bedrijf onder druk zet.

Financiële wensen

Tata India zegt keer op keer dat Tata Steel Nederland haar eigen broek moet ophouden. En dat er geen euro meer naar Nederland zal gaan. CEO Hans van den Berg heeft in interviews aangegeven dat hij de helft van de ombouwkosten als subsidie van de Nederlandse overheid verwacht. De exacte kosten blijven onbekend. In andere gesprekken zegt Van den Berg dat Tata Steel het grootste deel van de kosten wil dragen. De COR van Tata Steel Nederland stelt dat er afspraken zijn met het moederbedrijf. Alle winst die de komende jaren in Nederland wordt gemaakt, gaat naar de verduurzaming in IJmuiden. Het is echter de vraag of dit voldoende zal zijn.

Eigen staalfabriek met groen staal

De mogelijke herziening van de groen staal-plannen heeft grote risico’s voor de toekomst van het staalbedrijf en haar 9000 personeelsleden. Het afstappen ervan zal mogelijk vergaande consequenties hebben voor de ambitieuze kabinetsplannen betreffende windparken op zee. Tata Steel India bepaalt nu de toekomst van ‘IJmuiden’. De directie van de staalfabriek heeft de zeggenschap niet en mist daardoor leiderschap. Als Tata Steel Nederland steeds moet bedelen bij het moederbedrijf in India voor financiële middelen, dan gaat het een keer slecht aflopen met het staalbedrijf dat al 105 jaar bestaat.

Laten we in de aanloop naar de Tweede Kamer verkiezingen bespreken: een Nederlandse staalfabriek met actief aandeelhouderschap van de staat. Willen we echt afhankelijk zijn van Russische en Chinese staalconcerns? Overheidszeggenschap bevordert de Nederlandse maakindustrie. De huidige structuur en governance van Tata Steel belemmeren slagvaardigheid en innovatie. De huidige eigenaar van Tata, gevestigd op een halve aardbol afstand, kan niet puur in Nederlands of Europees belang denken.