Nederlandse staat hoeft geen miljarden te betalen voor sluiten kolencentrales

De Nederlandse staat hoeft energiebedrijven RWE en Uniper niet te compenseren voor toekomstige sluiting van hun kolencentrales. Dat heeft de rechtbank in Den Haag bepaald.

De twee energiebedrijven hadden een rechtszaak aangespannen tegen de Nederlandse staat, omdat ze het onterecht vinden dat hun kolencentrales eerder dicht moeten dan verwacht. In 2019 werd een wet aangenomen waarin stond dat de centrales om de klimaatdoelen te halen in 2030 geen kolen meer mogen stoken.

De rechtbank laat weten dat de wet uit 2019 een inbreuk is op het eigendomsrecht, maar dat deze inbreuk “niet onrechtmatig is”. De energiebedrijven waren genoeg op de hoogte gesteld en er was een overgangsperiode, waardoor ze met hun opbrengsten van de centrales de schade konden beperken.

Teleurgesteld, mogelijk hoger beroep

De bedrijven eisten een schadeclaim omdat de centrales nog veel langer energie hadden kunnen produceren; ze waren redelijk nieuw. RWE opende in 2015 een centrale in de Groningse Eemshaven en Uniper in 2016 op de Maasvlakte. RWE eiste 1,4 miljard euro van de staat en Uniper zegt dat de schade een miljard is.

RWE laat weten teleurgesteld te zijn door de uitspraak. Het bedrijf overweegt in hoger beroep te gaan. “Wij vinden ingrijpen in eigendom zonder compensatie onacceptabel”, zegt een woordvoerder. Ook Uniper noemt het teleurstellend. “Voor een gezond ondernemings- en investeringsklimaat is een langjarig stabiel en voorspelbaar regulerend kader essentieel.”

Minister Jetten: overgangsperiode heel riant

“Deze uitspraak is een overwinning voor het klimaat. De staat heeft op een gegeven moment gezegd: ‘We stoppen met elektriciteitsproductie uit kolen in Nederland.’ We hebben een ruime overgangsperiode voor de energiebedrijven in het leven geroepen en ik vind het niet meer dan terecht dat we geen schadevergoeding hoeven te betalen aan deze bedrijven.

We hebben de kolencentrales jarenlang de kans gegeven om hun productie te verduurzamen. Ze hadden bijvoorbeeld ook veel eerder kunnen kiezen voor CO2-afvang en -opslag om daarmee de uitstoot van kolencentrales te verminderen. Dat hebben die bedrijven niet gedaan. Nu krijgen ze een overgangsperiode van tien jaar naar het wettelijk verbod op kolen. Ik vind dat eigenlijk heel riant. De overheid heeft zich betrouwbaar getoond. Het waren de bedrijven die niet hebben geleverd.

Mijn oproep aan het bedrijfsleven is om niet langer tegenover elkaar te staan in de rechtszaal met allerlei kosten voor duur betaalde advocaten, maar als overheid en bedrijfsleven juist de handen ineen te slaan om de energietransitie in Nederland met extra tempo uit te voeren. Dat is in het belang van onze klimaatdoelen, maar ook in het belang van die energiebedrijven zelf.”

Bart-Jaap Verbeek, onderzoeker bij Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen, noemt de uitspraak een positief signaal. De stichting streeft, in eigen woorden, een eerlijke wereld na door de macht van multinationals bloot te leggen.

“Dit soort energiebedrijven kunnen hun verantwoordelijkheid dus niet afschuiven en moeten zelf voor de kosten opdraaien. Want dit zijn ook de bedrijven die de afgelopen jaren heel veel winst hebben gemaakt en dat geld hadden ze ook kunnen investeren in ontwikkelingen.”

Signaal voor kolen op rood

“Energiebedrijven RWE en Uniper hebben nauwelijks iets gedaan om hun CO2-uitstoot te verminderen, meerdere projecten zijn ook niet van de grond gekomen omdat ze te duur zouden zijn voor de bedrijven. Dit is ook een argument van de staat; als jullie het niet doen, dan moeten we jullie maar dwingen.”

In juni liet het kabinet het opgelegde productieplafond van 35 procent voor kolencentrales al tijdelijk los vanwege de verminderde toevoer van Russisch gas. “Ik zie al dat Uniper nu de vraag stelt of 2030 wel haalbaar is, omdat ze nu weer belangrijk zijn. Maar op de lange termijn staan alle signalen wel op rood voor kolen. Er is hier gewoon geen toekomst voor”, zegt Verbeek.

Uniper hangt ook nog een nationalisering van de Duitse overheid boven het hoofd. Het bedrijf kwam eerder dit jaar in grote problemen doordat Rusland de gaskraan had dichtgedraaid. Op 19 december wordt de nationalisering pas formeel, laat Uniper weten.

Bron: NOS