De toekomst van werk in de zware industrie (reactie)

In het manifest van de wetenschappelijk bureaus van GroenLinks en PvdA over de toekomst van werk in de zware industrie wordt de productiearbeiders niet veel meer geboden dan omscholingsplannen en sociale plannen. Dit is precies de reden dat arbeiders in de industrie zich van linkse partijen afkeren. Dat kan niet de bedoeling zijn van het manifest.

In 2022 werkten de wetenschappelijke bureaus van GroenLinks en de PvdA samen aan een project over werkgelegenheid in de groene industriële transitie. We onderzochten wat de wensen, mogelijkheden, dromen en zorgen zijn van werknemers in de zware industrie. Wat is hun perspectief en hoe zorgen we ervoor dat de energietransitie wordt gezien als een transitie die van en voor hen is? Dit resulteerde in een manifest met vijf voorstellen voor een eerlijke transitie voor werknemers in de zware industrie. In deze serie reageren experts en betrokkenen op de voorstellen.

Vol verwachting was ik over de komst van het manifest. Twee onderzoekers van Wetenschappelijk Bureau GroenLinks en de Wiardi Beckman Stichting gingen met FNV-vertegenwoordigers in gesprek (mei 2022) over het FNV-plan Groen Staal. Het is goed dat er in het manifest wordt nagedacht over de toekomst van de industriebedrijven in relatie tot het klimaat en groene banen. En dat er opgemerkt wordt dat veel bedrijven in de Nederlandse industrie aangestuurd worden door buitenlandse aandeelhouders – vaak ook van buiten de Europese Unie – die uit zijn op kortetermijnwinsten en minder gericht zijn op duurzaamheid.

In het manifest zie ik ook punten waar ik een aantal opmerkingen over wil maken:

1. Het manifest is te veel gericht op de afbouw van de industrie met sociale plannen en/of omscholen. In de industrie – die in het manifest ‘oude’ industrie wordt genoemd – zijn heel veel hoogwaardige banen en processen die als dat nodig is zo omgezet kunnen worden naar groene banen. In een industriële sector waar achthonderdduizend mensen werkzaam zijn en nog eens honderdduizend mensen ondersteunend zijn aan de sector industrie. Een goed voorbeeld voor de door ons gewenste industriële transitie is Tata Steel in IJmuiden, waar de FNV en haar leden (o.a. door 24 dagen te staken) de directie dwongen en overtuigden om de weg op te gaan naar een toekomst met groen staal.
2. Het manifest gaat nauwelijks over de transitie naar schone industrie. Er moet meer nagedacht worden wat de precieze rollen van het bedrijfsleven en de overheid moeten zijn bij het bouwen van de groene energie-infrastructuur en de snelle omvorming van industriële installaties zodat zij gaan draaien op groene stroom en groene waterstof. Naar mijn idee zou in grote lijnen de infrastructuur gefinancierd moeten worden door de overheid en energiebedrijven en de ombouw van productie-installaties door de bedrijven of het bedrijfsleven.
3. Er wordt in het manifest niets gezegd over het belang van de industrie voor Nederland, ook in relatie tot niet afhankelijk willen zijn van Rusland en China. Zeker linkse partijen zouden voorstellen moeten doen om bij cruciale bedrijfstakken de overheidsinvloed (steun, subsidie, staatsdeelname) in die bedrijven te versterken. Staatsdeelname lijkt mij belangrijk om onze industrie in Nederland te kunnen beschermen en invloed te kunnen uitoefenen op strategische keuzes voor de toekomst. Pensioenfondsen willen heel graag groen beleggen.
4. FNV Tata Steel en de stichting Zeester hebben ideeën neergelegd voor het creëren van een industrieel verduurzaamd complex bij het staalbedrijf met nieuwe toekomstgerichte maakindustrie, waaronder de bouw en onderhoud van een nieuwe generatie windmolens met bijbehorende bouw van een nieuwe dikkeplaatwalserij, die nodig is om dikke plaat voor de masten te leveren. De ligging van de het staalbedrijf aan de Noordzee, met een diepe zeehaven, maakt nieuwe initiatieven mogelijk. Op zee opgewekte windenergie wordt de voedingsbron voor het bedrijf. Het staalbedrijf kan bijdragen aan de verdere groei van windenergie op zee door staal voor de windmolens ter plekke te produceren. Zo komen de energie- en maakindustrie samen.
5. De wetenschappelijke bureaus hebben de afgelopen periode uitstekende artikelen en interviews gepubliceerd over de toekomst van een groene Nederlandse industrie. Maar het stoort mij dat in dit manifest de productiearbeiders niet veel meer geboden wordt dan omscholingsplannen en sociale plannen. Dit is volgens mij precies de reden dat arbeiders in de industrie zich van linkse partijen afkeren. Dat kan niet de bedoeling zijn van het manifest.

De afkeer in politiek Den Haag van de industriële sectoren neemt toe. In de slipstream moeten ook bedrijven in de maakindustrie het ontgelden. Grote bedrijven dreigen uit Nederland te vertrekken of hebben dat gedaan. Waterstofproductie en elektrificatie zijn de toekomstperspectieven voor de industrie. Daar moeten bedrijven veel harder voor gaan lopen en de overheid kan helpen met de meerkosten van de noodzakelijke investeringen. Zo jaagt de overheid de vergroening aan van de (maak)industrie. De achthonderdduizend werknemers in de sector verdienen dat. De industriële ondernemers moeten stoppen met hun vertragingstactieken en dreigementen om te vertrekken. Maak stappenplannen om de doelen van het Klimaatakkoord van Parijs te halen! Deel die met de samenleving!

Vakbonden kunnen een daadkrachtige coalitie vormen met wetenschappers en milieubeweging om ogenschijnlijk onbegaanbare paden begaanbaar te maken. Laat je daarbij niet gijzelen door het argument ‘dit kost werkgelegenheid’. Het gaat om de toekomst van de groene industrie, het gaat om onze aarde. En we zijn het verplicht aan onze kinderen en kleinkinderen.