Nederlandse basisindustrie kan klimaatneutraal en circulair worden

In ons land consumeert de productie van fundamentele grondstoffen zoals staal en kunststoffen bijna veertig procent van alle energie. Bovendien is de basisindustrie een prominente consument van hulpbronnen. Desalniettemin geeft een studie van het Sustainable Industry Lab – een denktank van wetenschappers die samenwerken met specialisten uit de industrie, milieubewegingen en de overheid – aan dat deze productie tegen 2050 volledig klimaatneutraal en circulair kan zijn. Hun rapport wordt vandaag gepresenteerd aan Erwin Nijsse, directeur-generaal Bedrijfsleven en Innovatie bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

Het rapport heeft als grondgedachte dat de wereldwijde vraag naar staal, kunststoffen en basischemicaliën langdurig aanzienlijk zal blijven. Dit ondanks pogingen om te besparen en over te schakelen op duurzame materialen zoals hout. Om aan de Nederlandse en Europese regelgeving en ambities te voldoen, moet de productie van fundamentele materialen tegen 2050 klimaatneutraal en circulair zijn.

De Nederlandse basisindustrie is in staat om deze overgang te maken, mede dankzij haar strategische locatie aan de Noordzee, wat een overvloed aan windenergie oplevert. Deze energie kan omgezet worden in elektriciteit en waterstof voor duurzame productie. Het rapport illustreert dat de Noordzee hiervoor voldoende ruimte biedt, rekening houdend met de eisen van de natuur en de scheepvaart.

In de chemie en raffinage wordt aardolie ook als grondstof gebruikt. Deze sectoren kunnen overstappen op andere koolstofhoudende stoffen zoals biologische resten en afval. De chemische productie is nauw verbonden met de industrieën in Vlaanderen en het Ruhrgebied, wat efficiënt gebruik van reststromen mogelijk maakt. De overgang in deze sectoren kan geleidelijk plaatsvinden naarmate meer kennis over nieuwe circulaire technieken beschikbaar komt.

Bij staalproductie ligt het echter anders. De overgang naar het gebruik van waterstof voor de verwerking van ijzererts betekent een complete transformatie van de processen. Hoewel basisindustrie in Nederland niet de meest kostenefficiënte locatie is voor waterstofgebaseerde staalproductie, kan de nauwe verbinding met hoogwaardige eindgebruikers, zoals de auto- en verpakkingsindustrie in Europa, de productie van groen staal in Nederland toch aantrekkelijk maken.

Ammoniak is nodig voor de productie van kunstmest. Momenteel produceren bedrijven in Nederland dit lokaal op basis van aardgas. Het rapport stelt voor om groene ammoniak te importeren wanneer er in Nederland onvoldoende duurzame energie beschikbaar is voor de lokale productie. Met geïmporteerde ammoniak kan de kunstmestproductie en de daaraan gerelateerde chemische productie zoals nylon en melamine in Nederland behouden blijven.

Het rapport belicht ook hoe verschillende toekomstvisies de beslissingen beïnvloeden om productie te verhuizen of in Nederland te behouden. De auteurs pleiten voor een wereldwijde taakverdeling bij de productie van fundamentele materialen. Ze argumenteren dat een eerlijke energietransitie vereist dat Nederland naast het reduceren van emissies ook een productiebelofte maakt. De Nederlandse basisindustrie heeft het potentieel om een aanzienlijk aandeel te leveren aan de klimaatneutrale productie van basismaterialen in een circulaire economie.