Door: Willem de Vries (STEM Industrial Marketing Centre) - 17 maart 2023 |
Dit is mijn tweede blog over industriepolitiek, maar dat mag ook wel! Er zullen er zelfs nog meer volgen. Industriepolitiek is namelijk een rijk en veelzijdig beleidsgebied en heeft sterke samenhang met belangrijke onderwerpen, zoals verdediging van ons land; denk hierbij aan verdediging tegen Rusland en China). Met daarbij de nodige geopolitieke spanningen (met name tussen de drie blokken China, VS en Europa). Maar ook kwetsbare en soms lange of complexe internationale productieketens, pandemieën, verduurzaming van onze zware industrie, krapte op de arbeidsmarkt, energietransitie, grondstoffenschaarste, leidend tot de noodzaak om circulair te opereren, terrorisme, dreiging van fundamentalistische groeperingen etc. Er spelen dus zaken zowel voor onze samenleving als geheel als voor onze industrie (de doelgroep van STEM).
Door STEM-ambassadeur Jos Anneveld
De industriepolitiek is door de regering bij monde van de minister van Economische Zaken en Klimaat (ook namens de ministers van Buitenlandse Zaken en Buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking) voor een groot deel verwoord in de Kamerbrief “Het verschil maken met strategisch en groen energiebeleid’ van 8 juli 2022. De Kamerbrief staat bol van bovengenoemde onderwerpen. Op zich is de Kamerbrief belangwekkend, maar op de onderwerpen kan natuurlijk ook in afzonderlijke wetgeving worden ingegaan. En wetgeving gaat boven een Kamerbrief.
Omdat de onderwerpen die samenhangen met industriepolitiek zo rijk en veelzijdig zijn, worden hieraan meerdere blogs gewijd. Deze blog betreft industriepolitiek en de verdediging van ons land en geopolitiek. Deze aspecten hangen onderling sterk samen, en zijn randvoorwaarden scheppend en bepalend voor het bedrijfsbeleid. Daarom worden zij in één blog en als eerste behandeld.
Hierbij moet vooral worden gedacht aan verdediging van ons land tegen Rusland en China, maar ook aan de geopolitieke verhouding tussen de drie blokken Europa, de VS en China. Hierbij gaat het om meer dan de verdediging van ons land met onze landsgrenzen, maar om de verdediging van onze economie, onze bedrijvigheid, en dus ook van onze welvaart, ons BNP en onze concurrentiepositie.
Al op pagina drie van de Kamerbrief staat geschreven dat de oplopende mondiale geopolitieke spanningen een weerbare industrie vergen.
De volgende aandachtspunten spelen een rol:
Het initiatief voor deze aandachtspunten moet met name bij de Europese Unie liggen, hoewel bescherming tegen cybercriminaliteit en hackers ook zeker een verantwoordelijkheid van nationale overheden en ieder bedrijf zelf is. Bij regelgeving moet er goed op worden gelet dat de concurrentiepositie van het ene bedrijf niet wordt bevoordeeld boven het andere.
Genoemde aandachtspunten kunnen leiden tot de-globalisering, wanneer vervangende productie binnen Europa wordt opgepakt. IMF-onderzoekers wijzen erop, dat de-globalisering ernstige gevolgen voor de wereldeconomie heeft. De schade van de-globalisering kan volgens IMF-onderzoekers oplopen tot 7% van het wereldwijde BBP.
Het is zaak dat een bedrijf de risico’s goed onderzoekt van problemen die kunnen optreden als de overheid ingrijpt ter bescherming van het land of op geopolitieke gronden. Risico’s moeten aanvaardbaar en beheersbaar zijn en de reputatie van een bedrijf mag niet teveel negatief beïnvloed worden. Het is daarom belangrijk dat bedrijven een risicoanalyse uitvoeren, waarmee ze boven water krijgen welke onderdelen van hun dienst of product essentieel zijn bij de bescherming van het land of op het gebied van geopolitiek. Hoe ze vervolgens moeten omgaan met die essentiële onderdelen is afhankelijk van de omstandigheden. Maar voorop staat dat de productie niet of zo min mogelijk wordt verstoord. De veiligste, maar vaak ook de duurste oplossing, is om cruciale onderdelen zelf te produceren. Dit kan ook met diensten.
In het geval van de invoering van sancties ter bescherming van het land of uit geopolitieke overwegingen, is een oplossing om producten, diensten of grondstoffen te betrekken uit andere gebieden dan sanctiegebieden. Het is zaak dat het bedrijf goed onderzoekt of het alternatieve gebied niet zelf een potentieel sanctiegebied is. Dan raken we immers van de regen in de drup. Dan hebben we het nog niet eens over andere belangrijke factoren bij de keuze, zoals relevante opleidingen in de regio, beschikbaarheid van personeel, (technische) infrastructuur en transport(mogelijkheden). En bedenk: als eenmaal voor een locatie is gekozen, kun je er niet zo snel meer weg.
Ook om andere redenen is het belangrijk in een risicoanalyse duidelijk te krijgen welke onderdelen van het product of dienst essentieel zijn voor de directe klant of de klant van de klant. Dat zal in de vervolgblogs duidelijk worden gemaakt. Maar ook na een risicoanalyse is het nog niet zonneklaar wat gedaan moet worden. Per bedrijf zullen de afwegingen verschillend uitpakken. Ook de communicatie hoe omgegaan wordt met beschermde onderdelen en de marketing zullen dus verschillen. Ondernemerschap maakt daarbij het verschil!
Geopolitiek is -nog sterker dan verdediging van ons land- geen nationale, maar een Europese zaak. Het gaat immers om de verhouding van de Europese Unie tot de VS, China en omdat dit veel kleiner is, in mindere mate, Rusland. Van deze landen willen we niet afhankelijk zijn! Het kabinet lijkt zich wel bewust dat geopolitiek een Europees industriebeleid vergt. Zo staat op pagina 10 van de Kamerbrief dat samenwerking binnen de EU essentieel is bij de verdediging tegen geopolitieke spanningen.
Subsidiëring van de energie-intensieve industrie vanuit de oogpunten van bescherming van ons land en geopolitiek is zeker een punt, maar deze moet tijdelijk en op het niveau van initialisatie door de Europese Unie zijn. Tijdelijk, omdat de transformatie moet worden gemaakt naar nieuwe, groene vormen van energie.
Het niveau van initialisatie door de Europese Unie, omdat dit het niveau is waarop geopolitiek wordt bedreven. Dit heeft wel een aantal gevaren voor Nederland in zich. We zullen dus goed bij de les moeten blijven.
Met de Inflation reduction act dreigt de VS de innovatieve industrie uit Europa weg te lokken. De inflation reduction act betreft een stimuleringsprogramma van 369 miljard euro.
Er is kritiek op de lagere energieprijzen en de hogere subsidies in de VS. Met name de EU-landen Frankrijk en Duitsland willen daarom ook hoge, groene subsidies. Maar het zou volgens minister Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat) slecht zijn om op te bieden tegen de VS. Dat zou slecht zijn voor ons monetaire beleid en leiden tot uitstel van executie: na afloop van de subsidie vertrekken de (energie-intensieve) bedrijven alsnog. Ook een subsidierace tussen de lidstaten moet worden voorkomen, aldus pagina 19 van de Kamerbrief.
In een artikel In de NRC van 17 oktober 2022, getiteld “Oorlogseconomie vraagt om sterke industriepolitiek”, waarschuwen de Tweede Kamerleden Laurens Dassen (Volt) en Pieter Omtzigt (zelfstandig Kamerlid), dat de energie-intensieve sector harde klappen krijgt als het kabinet niet sneller ingrijpt en dat we afkoersen op een de-industrialisatie van Europa.
Zij betogen dat door de lakse houding van het kabinet en de Europese Commissie de markt bepaalt welke sectoren blijven bestaan. Dat kan betekenen dat cruciale grondstoffen of producten of cruciale processen niet meer uit Europa komen, maar bijvoorbeeld uit China of de VS. Dit kan leiden tot de-industrialisatie van Europa. Hetzelfde geldt voor bedrijven die een sleutelrol spelen bij de energie- of klimaattransitie en die de technieken ontwikkelen die de basis vormen voor de economie van de toekomst.
Omdat energie in China en de VS tot vijf keer goedkoper is, vragen zij zich af wie in Europa of Nederland nog gaat investeren in energie-intensieve industrieën in Europa.
Het coalitieakkoord zegt dat Europa strategisch autonoom moet zijn, en dat innovatie en slimme industriepolitiek nodig zijn. Maar juist het vertrek van de basisindustrie en de groene maakindustrie bedreigen volgens Dassen en Omtzigt deze hang naar strategische autonomie. Toch lijken het kabinet en de Europese Commissie nog niet van de urgentie te zijn doordrongen.
Er is nu binnen de Europese landen sprake van een oorlogseconomie, waarbij harde politieke keuzes nodig zijn. We koersen echter ziende blind en horende doof af op de de-industrialisatie van Europa, aldus Dassen en Omtzigt. Veel bedrijven en sectoren trekken terecht aan de bel.
We halen wel de klimaatdoelen, maar doen dat doordat we alles importeren uit andere gebieden, aldus Dassen en Omtzigt. Definitie en afbakening zijn nodig van die sectoren die van belang zijn voor onze voedselzekerheid, energiezekerheid en strategische autonomie. Cruciale sectoren mogen niet permanent uit Europa verdwijnen. Dat kunnen we ons niet permitteren, met het oog op klimaat- en energietransitie, ons toekomstig verdienvermogen en onze onafhankelijkheid.
Minister Adriaansens gaf echter in de NRC van 2 december 2022 (PDF) aan huiverig te staan tegenover subsidiering. Nederland, als open handelsland en gericht op de wereldhandel, heeft volgens haar minder belang bij subsidies.
De kamerbrief over de industriepolitiek van Nederland is een document dat verschillende aspecten van het industriebeleid van ons land beschrijft. Zeker ook in relatie tot (geo)politieke, econoische, technologische, demografische, ecologische en maatschappelijke/culturele veranderingen. Aspecten die ook van belang zijn bij het laden van de ACCU van je marketingplan. Meer te weten komen daarover? Neem dan een keer deel aan onze (gratis) online inspiratiesessie hierover.
IndustrieVandaag is een onafhankelijk platform met het laatste nieuws over de procesindustrie, industrial processing, productie industrie, maakindustrie en elektronica industrie.
Neem contact met ons op:
Tel +31 (0)23 737 07 63
Email via contactpagina
