Personeelstekort dwingt ondernemers tot actie en innovatie

De arbeidsmarkt in Nederland staat onder ongekende druk. Uit de Conjunctuurenquête Nederland van april 2025, uitgevoerd door CBS, KVK, EIB, MKB-Nederland en VNO-NCW, blijkt dat twee derde van de ondernemers worstelt met een tekort aan personeel. Vooral in sectoren als de bouw, industrie en detailhandel is de situatie nijpend. Bedrijven zoeken hun heil in betere arbeidsvoorwaarden, maar ook in technologie en procesoptimalisatie om de productiviteit te verhogen.

Arbeidstekorten raken alle sectoren hard

De cijfers liegen er niet om: 61% van de ondernemers in het kleinbedrijf heeft moeite met het invullen van vacatures. In het midden- en grootbedrijf liggen die percentages nog hoger, met respectievelijk 67% en 72%. Grote bedrijven lijken daardoor sneller over te gaan tot ingrijpende maatregelen. Zo investeert bijna 30% van hen in automatisering om de productiviteit op peil te houden, terwijl dat in het kleinbedrijf slechts bij 20% speelt. Dit verschil laat zien dat schaal een belangrijke rol speelt in de aanpak van personeelstekorten.

Met name in de bouwsector is de situatie zorgwekkend. Meer dan 80% van de ondernemers meldt een gebrek aan handjes. Als reactie daarop biedt 40% nu betere arbeidsvoorwaarden, een verdubbeling vergeleken met een jaar geleden. Toch kiezen veel bouwbedrijven ook voor een meer defensieve strategie: een derde schaalt de productiecapaciteit terug tot wat met het huidige team haalbaar is. Dit percentage is in geen enkele andere sector zo hoog. De vraag is echter of dit op lange termijn houdbaar is, zeker in een sector waar deadlines en projectdruk vaak de boventoon voeren.

Automatisering als sleutel tot hogere productiviteit

Om de druk op personeel te verlichten en de bedrijfsvoering draaiende te houden, zet een ruime meerderheid van de ondernemers in op het verbeteren van de productiviteit. Meer dan driekwart probeert via efficiëntere processen en technologie de output te vergroten. In de industrie en bouw gebeurt dit bovengemiddeld vaak, wat niet verrassend is gezien de fysieke aard van het werk en de directe impact van personeelstekorten op de productie.

Interessant is de variatie tussen sectoren. In de autohandel en -reparatie ligt de focus vaak op het scholen van bestaand personeel, een aanpak die in de landbouw juist achterblijft. Waarom investeren sommige sectoren wel in kennis en andere meer in machines? Het lijkt erop dat de aard van het werk en de financiële slagkracht een grote rol spelen in deze keuzes. Toch blijft het streven naar hogere productiviteit een rode draad in alle oplossingen die ondernemers momenteel nastreven.

Buitenlandse krachten en strategische keuzes

Een opvallende trend is de toenemende instroom van buitenlandse arbeidskrachten. Ongeveer 10% van de ondernemers zoekt actief personeel over de grens, met uitschieters in de landbouw (23%) en industrie (14%). Dit laat zien dat sectoren met een hoge productiedruk sneller geneigd zijn om deze stap te zetten. Hoewel dit een praktische oplossing lijkt, brengt het ook uitdagingen met zich mee, zoals taalbarrières en integratie in de bedrijfscultuur. Het is een tijdelijke pleister op de wond, maar lost het de onderliggende problematiek niet op.

Daarnaast zien we dat veel bedrijven hun strategie herzien. In plaats van enkel te focussen op het werven van nieuw talent, verschuift de aandacht naar duurzame verbeteringen. Technologie en automatisering worden steeds belangrijker, net als een doordacht beleid rondom personeelsbehoud. Het verbeteren van arbeidsvoorwaarden is een begin, maar zonder een lange-termijnvisie op het verhogen van de productiviteit riskeren bedrijven stilstand. Juist in de maakindustrie en bouw liggen hier kansen voor leveranciers van automatiseringsoplossingen en dienstverleners die zich richten op efficiëntie.

Wat betekent dit voor de toekomst?

De cijfers uit de enquête maken duidelijk dat personeelstekort geen tijdelijk probleem is, maar een structurele uitdaging. Ondernemers staan voor een tweesprong: investeren in mensen of in machines? Het antwoord lijkt een combinatie van beide te zijn. Maar de verschillen tussen sectoren en bedrijfsformaten laten zien dat er geen one-size-fits-all oplossing is. De bouwsector worstelt met terugschalen, terwijl de industrie juist vooruitkijkt met technologische vernieuwing. Wat alle ondernemers bindt, is de noodzaak om te innoveren en de productiviteit te blijven stimuleren, anders dreigt de krapte een rem te zetten op de economische groei.

Tot slot is het goed om stil te staan bij de rol van de overheid en brancheorganisaties. Kunnen zij met gerichte subsidies of opleidingsprogramma’s een steuntje in de rug bieden? Voor nu is het aan de ondernemers zelf om de handschoen op te pakken. De arbeidsmarkt mag dan krap zijn, maar de drive om te vernieuwen en te verbeteren is duidelijk merkbaar. Laten we hopen dat deze energie leidt tot blijvende vooruitgang, in plaats van tijdelijke oplossingen.