Machineverordening 2023/1230, aangepaste en toegevoegde veiligheids- en gezondheidseisen

Door: Bert Stap (IVOB) - 18 december 2025 |

Alweer het laatste artikel van de 6 artikelen over de nieuwe Machineverordening 2023/1230. Hiermee wordt de serie afgerond. Voor degene die niet alle artikelen gelezen heeft. Deze zijn op LinkedIn of op onze website terug te vinden.

Deze keer een onderwerp dat zeker de aandacht verdient. De komst van de nieuwe Machineverordening 2023/1230 heeft geresulteerd in nieuwe (extra) of aangepaste veiligheids- en gezondheidseisen. Het is goed om hier ook kennis van te hebben. Als fabrikant verklaart u straks, net als nu, op uw EU-Conformiteitsverklaring (voorheen de EG-Verklaring van Overeenstemming) dat u uw machine(s) in overeenstemming hebt geleverd met de veiligheids- en gezondheidseisen. Deze eisen volgen uit de nieuwe Machineverordening 2023/1230. In dit artikel zullen we kort ingaan op alle aangepaste eisen. Sommige eisen zijn al besproken in de eerdere vijf artikelen van deze serie. De toelichting verwijst dan naar het betreffende artikel.

Het is niet het meest interessante artikel geworden, omdat het meer weg heeft van een opsomming. Maar die opsomming is juist bedoeld om je te helpen de verschillen tussen de Machinerichtlijn 2006/42/EG en de nieuwe Machineverordening 2023/1230 snel te kunnen onderkennen.

Machineverordening 2023/1230 bijlage III

Voor velen van ons zal het even wennen zijn dat we nu naar Bijlage III moeten kijken i.p.v. Bijlage I, zoals bij de Machinerichtlijn 2006/42/EG. Daarnaast hebben sommige artikelen een ander nummer gekregen (al eerder beschreven in het 1e artikel). Ook voor mij is het wennen. Echter gezien het feit dat de opbouw en de structuur van de Bijlage hetzelfde is gebleven, zal het werken met de veiligheids- en gezondheidseisen niet al te veel moeite kosten. Hierbij ga ik er natuurlijk vanuit dat je al jaren met de Machinerichtlijn 2006/42/EG gewerkt hebt. Maar het kan ook zijn dat je slechts zelden met de Machinerichtlijn gewerkt hebt en dat je eigenlijk best onbekend bent met deze regelgeving. Je bent niet alleen. Want in de praktijk kom ik, na meer dan 32 jaar Machinerichtlijn, nog steeds bedrijven tegen die zeer weinig kennis hebben van de machineveiligheid regelgeving. Bij machines die zij bouwen is vaak geen sprake van toepassing van of overeenstemming met de Machineveiligheidsregelgeving.

Gelukkig heeft men, voor degene die al kennis heeft van de huidige eisen, de nieuwe veiligheids- en gezondheidseisen niet willekeurig opgenomen, zodat het een uitzonderlijk zoekplaatje zou zijn geworden. Maar men heeft in de meeste gevallen voorzien in een nieuwe eis met een nieuw volgnummer. Maakt het onderkennen van de nieuwe eisen gelukkig eenvoudiger.

Wat zijn dan de veranderingen?

Om het artikel behapbaar te houden, licht ik niet alle gewijzigde eisen uitgebreid toe. Ik beperk mij tot wat nieuw en/of gewijzigd is. Lees voor de volledige context de betreffende eis of overweging in de Machineverordening 2023/1230.

Zie voor volgorde van artikelen van de nieuwe Machineverordening 2023/1230 artikel 1 van 6 “de nieuwe machineverordening 2023/1230, ga er mee aan de slag!”. Meer informatie over de volgorde en veranderde Bijlagenummers staan ook in de Bijlage XII van de verordening in de “Concordantietabel” vermeld.

In onderstaande tabel wordt ook gerefereerd aan eerdere artikelen uit de serie artikelen over de nieuwe Machineverordening 2023/1230. Aanduiding “2/6” betekent artikel 2 van de serie van 6.

Artikelen MV 2023/1230	Commentaar	Meer informatie
3 lid 1f	Nieuw: Een machine of een samenstel van machines waarop de software ontbreekt moet ook gezien worden als een machine, etc. Zie ook overweging 19 “Machines waarop enkel software voor de specifieke, door de fabrikant bedoelde toepassing ontbreekt, die het voorwerp uitmaakt van de conformiteitsbeoordeling procedure van de machine, moeten in dit verband onder de definitie van “machine” vallen en niet onder de definitie van “verwant product” of “niet voltooide machine”.”	2/6
3 lid 3	Nieuw: “Veiligheidscomponent ”: fysieke of digitale component, met inbegrip van software, die ontworpen of bedoeld is om een veiligheidsfunctie te vervullen valt ook onder de definitie van een machine, etc. Zie overweging 19 “Bovendien mag de definitie van “veiligheidscomponent ” niet alleen betrekking hebben op fysieke apparaten, maar ook op digitale bouwstenen.”	3/6
3 lid 16	Nieuw: “Substantiële wijziging”: niet door de fabrikant voorziene of geplande wijziging die gevolgen heeft voor de veiligheid van die machine door een nieuw gevaar te creëren of een bestaand risico te vergroten, zodat het volgende vereist is, etc. Zie ook overweging 26. Gelukkig meer duidelijkheid gekregen: Om onnodige en onevenredige lasten te vermijden, mag de persoon die de substantiële wijziging aanbrengt niet worden verplicht de tests te herhalen en nieuwe documentatie op te stellen voor machines of verwante producten die deel uitmaken van een samenstel van machines en waarop de wijziging geen betrekking heeft.	3/6

MV 2023/1230 Bijlage III	Commentaar	Meer informatie
Eis 1.1.2.e.	Machines en verwante producten moeten zodanig ontworpen en gebouwd zijn dat de gebruiker de veiligheidsfuncties in voorkomend geval kan testen, etc.
Eis 1.1.6.f.	Waar relevant, het aanpassen moet een machine met een volledig of gedeeltelijk zelf ontwikkelend gedrag adequaat en passend reageren op mensen (bijvoorbeeld verbaal via woorden en non-verbaal door middel van gebaren, gezichtsuitdrukkingen of lichaamsbewegingen) en om haar of zijn geplande handelingen op begrijpelijke wijze aan de bedieners mee te delen, etc. Zie overweging 54 en 55.	4/6
Eis 1.1.9.	Beveiliging tegen corruptie. Software en gegevens die van cruciaal belang zijn voor de overeenstemming van de machine of het verwante product met de relevante essentiële gezondheids- en veiligheidseisen, moeten als zodanig herkenbaar zijn en afdoende beveiligd worden tegen al dan niet opzettelijke corruptie. De machine of het verwante product moet de in zich geïnstalleerde software die nodig is om veilig te functioneren identificeren en deze informatie te allen tijde in een gemakkelijk toegankelijke vorm kunnen verstrekken. De machine of het verwante product moet bewijzen van al dan niet rechtmatige ingrepen in en wijzigingen van de in de machine of het verwante product of een configuratie ervan geïnstalleerde software verzamelen. Zie overwegingen 25 en 51.	4/6
Eis 1.2.1.	Veiligheid en betrouwbaarheid van de besturingssystemen van autonome machines. Extra eisen: Veiligheidsfuncties mogen niet gewijzigd kunnen worden binnen de grenzen die door de fabrikant zijn vastgelegd.Een traceringslogboek dat wijzigingen registreert.Bij besturingssystemen die met een bepaalde autonomie werken (volledig of gedeeltelijk evoluerend gedrag):Moet zo ontworpen zijn dat geen handelingen buiten de vastgelegde taken uitgevoerd kunnen worden. Het altijd mogelijk moet blijven dit te corrigeren om de veiligheid te waarborgen. Etc. Zie overwegingen 25 en 51.	4/6
Eis 1.2.6.	Defecten in de energievoorziening, toegevoegd: Defecten in de verbinding met het communicatienetwerk. Deze mogen ook niet tot gevaarlijke situaties leiden. Als er defecten zijn in de energievoorziening of communicatienetwerk. Direct afschakelen. Etc.
Eis 1.6.2	Toegang tot bedienersposten en plaatsen waar onderhoud wordt verricht. Toevoeging: In het geval van machines waarin personen zich moeten begeven voor bediening, afstelling, onderhoud of reiniging, moeten de toegangen van het machineproduct zodanig worden gedimensioneerd en aangepast voor het gebruik van reddingsmiddelen dat een tijdige redding van de personen is gewaarborgd.
Eis 1.7.4.2.	Inhoud gebruiksaanwijzing, extra vereiste informatie: u) Montagevoorschriften voor het correct monteren van de geluiddempende producten op de machine. x) Is er gevaarlijke stoffen vrijkomen bij het gebruik van de machine moeten afvang-, filtratie- en afvoervoorzieningen voorgeschreven worden als deze niet gemonteerd zijn. Daarbij moet opgegeven worden: Het debiet van de emissie van de gevaarlijke stoffen (deze moeten gemeten zijn door de fabrikant) De concentratie van de gevaarlijke stoffen De doeltreffendheid van de voorzieningen en de voorwaarden om de doeltreffendheid te waarborgen. Zie ook overweging 40: “De instructies en andere relevante documentatie kunnen worden verstrekt in een digitaal, print baar formaat. De fabrikant moet er echter voor zorgen dat distributeurs, als de gebruiker hier bij de aankoop om verzoekt, de gebruiksaanwijzing kosteloos kunnen verstrekken op papier.” Gelukkig is er nu duidelijkheid over het leveren van het format van de gebruiksaanwijzing.	Gelukkig is er nu duidelijkheid over het leveren van het format van de gebruiksaanwijzing.
Eis 2.2.1.e. Extra in eis 2.2.1.1	Hand vastgehouden machines Extra eis dat deze machines voorzien moeten zijn van een aansluiting om gevaarlijke stoffen af te vangen behalve als dit extra nieuwe risico’s oplevert. Niet van toepassing voor emissie van verbrandingsmotoren. Trillingen (eventueel gemiddelde waarden) moet nu gemeten worden en in de gebruiksaanwijzing vermeld worden. Voorheen was er een grenswaarde van 2,5 m/s².
Eis 2.4.	Machines voor gewasbestrijdingsmiddelen. Volledig nieuwe eis. Wel een erg specifieke toepassing. Zullen de meeste machinebouwers niet mee te maken hebben.
Eis 3.3.3.	Extra aan toegevoegd: Bij een autonome mobiele machine moet rekening gehouden worden met het gebied waar de machine moet functioneren. Autonome mobiele machines moeten zijn uitgerust met detectie inrichtingen om mensen, dieren en obstakels te signaleren.	4/6
Eis 3.2.4.	Autonome mobiele machine moeten beschikken over een specifieke toezichtfunctie.
Eis 3.3.5.	Defecten in het besturingssysteem van autonome mobiele machines mogen geen invloed hebben op de veiligheid.
Eis 3.5.1.	Accu’s van (autonome) mobiele machines die automatisch geladen worden moeten zo ontworpen zijn dat de laadstations voldoende afgeschermd en beveiligd zijn.
Eis 3.5.3.	Mobiele machines die bedoeld zijn voor verstuiving van producten moeten een cabine hebben die voorzien is van filtersystemen of daaraan gelijkwaardige systemen.
Eis 3.5.4.	Volledig nieuw. Gaat over contact met onder stroom staande elektrische bovenleidingen en hoe rekening gehouden moet worden met de risico’s bij gebruik van een mobiele machines.
Eis 3.6.3.	Gebruiksaanwijzing. Extra eisen: In de gebruiksaanwijzing van de mobiele machines moet de volgende extra informatie vermeld worden. Alleen moet nu bij trillingen de gemeten waarde vermeld worden. Er is geen sprake meer van een grenswaarde van 2,5 m/s². Ook de gemiddelde waarde van de trillingen moeten vermeld worden. Kenmerken van de voorziene bewegings- en werkgebieden en gevarenzones moeten beschreven worden.
Algemeen	Invloed van AI-Artificiële Intelligentie (kunstmatige intelligentie) op de veiligheid. Overweging 12: “Er zijn recentelijk meer geavanceerde machines in de handel gebracht die minder afhankelijk zijn van menselijke bedieners. Deze machines werken aan afgebakende taken in gestructureerde omgevingen, maar kunnen binnen die context nieuwe acties aanleren en autonomer worden.”	4/6
Bijlage I	Machines met een hoog risico	5/6
Bijlage II	Indicatieve lijst van veiligheidscomponenten	5/6
Bijlage IV	Technische Documentatie i.p.v. Technisch Dossier. Extra items: Als tekeningen en schema’s niet zomaar te begrijpen zijn, moet men een technische toelichting (lid e) opstellen. Voorheen was er sprake van een normenlijst. Nu moet bij een gedeeltelijke toepassing van normen aangegeven worden welke delen van de norm toegepast c.q. gehanteerd zijn (lid f). Als geen normen gehanteerd worden moet aangegeven worden hoe men heeft voldaan aan de van toepassing zijnde essentiële eisen van de Bijlage III (lid g). Broncode van of de geprogrammeerde logica van de veiligheidssoftware (lid n). Voor sensor gevoede, op afstand aangedreven of autonome machines de veiligheid gerelateerde informatie zoals gegevens, algemene kernmerken, mogelijkheden en beperkingen van het systeem. Met daarbij ook de gegevens van het ontwikkelingsproces en de test- en valideringsprocessen.
Bijlage V	EU-Conformiteitsverklaring en EU-Inbouwverklaring. Inhoud verklaring komt overeen met de inhoud van de EG-Verklaring van Overeenstemming. Wel moet men bij de geharmoniseerde normen of vastgestelde gemeenschappelijke specificaties naast het norm nummer ook de datum van bekendmaking vermelden. Bijvoorbeeld EN-ISO 12100:2010 i.p.v. EN-ISO 12100. Als men van een bepaalde norm of specificatie een deel heeft toegepast, dan moet men specificeren welke delen werden toegepast. Vermelding van alleen een normnummer zou dus de indruk wekken dat men de gehele norm gevolgd heeft.

Ik zou nog veel meer over de praktische gevolgen van de aanpassingen van de nieuwe Machineverordening 2023/1230 kunnen zeggen, maar dan wordt de serie artikelen alleen maar omvangrijker. Mijn voornemen was aan het begin van 2025 om het te vatten in 6 artikelen. Daar wil ik dan ook niet van afwijken.

Kort samengevat denk ik dat de nieuwe Machineverordening 2023/1230:

Duidelijk aangeeft dat een machine zonder besturingssoftware ook gewoon gezien moet worden als een machine.
Meer duidelijkheid geeft over aanpassingen of substantiële wijzigingen aan machines inclusief wijzigingen in de besturing.
Aandacht vraagt voor cyber security en de eventuele gevolgen daarvan.
Aandacht vraagt voor het gebruik van artificiële intelligentie (AI) in de machinebouw en de eventuele gevolgen daarvan.
Duidelijkheid geeft over de mogelijkheid van een ‘digitale’ gebruiksaanwijzing.
Vereenvoudiging geeft van de procedures voor machine met hoog risico.
Vraagt om eerste aandacht voor de EU-Conformiteitsverklaring. Zeker het vermelden van het geheel of gedeeltelijk toepassen van een geharmoniseerde norm of een gemeenschappelijke specificatie.

Ik hoop dat de serie van 6 artikelen je geholpen heeft om een aardig beeld te krijgen van de nieuwe Machineverordening 2023/1230. Natuurlijk is het nooit een compleet beeld, omdat er ook nog een praktische vertaling moet zijn naar jouw specifieke machines.

Daarom zou ik iedereen, die betrokken is bij het ontwikkelen en produceren van machines, adviseren om een training te gaan volgen over de nieuwe Machineverordening. Begin volgend (januari 2026) zullen wij, als IVOB, aangeven wanneer bij ons deze training Machineverordening 2023/1230 (klassikale dag training of via de e-learning) te volgen is.

Gezien het feit dat we over ca. 1 jaar echt bezig moeten zijn met de nieuwe Machineverordening 2023/1230 nog een keer het welgemeende advies om er écht mee aan de slag te gaan. Succes met de implementatie binnen jullie bedrijf.

(*) Artikelreeks:

Artikel 1: De nieuwe machineverordening 2023/1230, ga er mee aan de slag!
Artikel 2: Machine, veiligheidscomponenten en de niet voltooide machine
Artikel 3: Machineverordening 2023/1230 is duidelijker over het “aanpassen van machines
Artikel 4: Machineverordening 2023/1230 over cyber security en toepassen van AI
Artikel 5: Machineverordening 2023/1230 over machines met een hoog risico en veiligheidscomponenten

Dit artikel delen op je eigen website? Geen probleem, dat mag. Meer informatie.

Bert Stap (IVOB)

Bert Stap is een oude rot op het gebied van veiligheid. Al bijna 30 jaar is hij werkzaam als consultant op het gebied van machine- en explosieveiligheid. De laatste 5 jaar is hij vooral actief als trainer voor zijn eigen bedrijf Interactieve Veiligheids Opleidingen Barneveld (IVOB). Hij vindt het heerlijk om zo zijn kennis door te geven aan een volgende generatie. Daarnaast schrijft hij graag. In verschillende vakbladen zijn in de loop der jaren van hem allerlei praktijk gerelateerde artikelen verschenen.

Lees meer van: Bert Stap (IVOB)

Productie industrie - Uitgelicht