Over kracht van de samenwerking tussen bonden en ondernemingsraad Tata Steel

Tata Steel Nederland kan in alles gezien worden als een vakbondsbolwerk. Maar ook de medezeggenschap is er sterk verankerd. Hoe werkt de onderlinge samenwerking van de bonden en de ondernemingsraad? In dit artikel lees je hoe deze samenwerking zich in 50 jaar heeft ontwikkeld.

De FNV is met ruim 4000 leden de grootste vakbond bij Tata. Daarnaast zijn er nog 3 kleinere vakbonden (CNV, VHP en De Unie) actief. Er ligt een rijke historie van vakbondswerk, acties, optochten en stakingen aan ten grondslag met nationale faam.

Het bedrijvenwerk

Dit ontstond zo’n 50 jaar geleden uit een aanpak die toen ‘bedrijvenwerk’ werd genoemd. Het bedrijvenwerk is nog steeds bepalend voor het succes bij het staalbedrijf in IJmuiden. Door de jaren heen heeft de medezeggenschap (intern overleg) zich bij Tata Steel professioneel ontwikkeld en is deze stevig verankerd. 

Groen Staal en Centrale Ondernemingsraad

De kracht van de FNV als vakbond bleek de afgelopen tijd door Groen Staal, een plan goed voor het klimaat, een schonere IJmond en werkgelegenheid. In mei 2021 werd dit FNV-plan gelanceerd en direct omarmd door de Centrale Ondernemingsraad (COR). In dit gehele traject om het plan Groen Staal te komen, is afgestemd met de leden van de COR.

De IJmond en de staalindustrie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Al 105 jaar voorziet de staalfabriek in de regio duizenden werknemers en toeleveranciers van werk en inkomen. De laatste tijd ligt het huidige staalbedrijf onder vuur. Verouderde installaties en de gehanteerde productieprocessen doen een aanslag op het milieu en leefbaarheid in de omgeving van het staalbedrijf. Door het Klimaatakkoord zal het staalbedrijf in korte tijd een aantal grote technologische veranderingen moeten doorvoeren.

“Door het Klimaatakkoord zal het staalbedrijf in korte tijd een aantal grote technologische veranderingen moeten doorvoeren”

Omwonenden ervaren in toenemende mate overlast van het productieproces, als uitstoot van stoffen en geuren. Gezondheidsonderzoek door het RIVM toont geen positief beeld. Onduidelijk is in welke mate er een direct verband bestaat met de uitstoot door productiewijze van Tata Steel. Wel is helder dat het productieproces in IJmuiden ingrijpend zal moeten vernieuwen en vergroenen om een toekomst op deze locatie te hebben.

Automatisch vakbondskaderlid

De FNV-leden in de medezeggenschap zijn ‘de parlementaire arm’ van de vakbeweging. FNV-leden die in de ondernemingsraad zijn gekozen, zijn automatisch vakbondskaderlid. Bij kandidaatstelling vraagt FNV Tata Steel vooraf of je de reguliere vakbondskadervergadering gaat bezoeken. Dit om op de hoogte te zijn van besluitvorming en daaraan actief bij te dragen.

Centrale Ondernemingsraad en ondernemingsraden

In de Centrale Ondernemingsraad (28 zetels) zijn alle ondernemingsraden vertegenwoordigd van Tata Steel Nederland. Dus ook ondernemingsraadsleden van de Tata Steel-vestigingen buiten IJmuiden. Verder zijn er 6 ondernemingsraden in IJmuiden die delen van het staalbedrijf bestrijken.

Van de 96 beschikbare zetels heeft de FNV er 64 vertegenwoordigers in de ondernemingsraden. De Centrale Ondernemingsraad behandelt zaken die op strategisch, economisch en financieel gebied. Tata Steel kent een grote verwevenheid tussen de vakbond en het intern overleg. Uiteraard uitgaand van de verschillen in bevoegdheden.

Resultaten

Halverwege 2020 werd door de vakbonden 24 dagen gestaakt bij Tata Steel met eisen over de toekomst van het staalbedrijf en het van tafel krijgen van een omstreden reorganisatieplan. Na een onderhandelingsakkoord tussen de vakbonden en de directie van Tata Steel Nederland is de staking beëindigd.

Werkgroep Zeester

Sinds 2020 denkt de FNV na over andere technologische scenario’s, samen met de werkgroep Zeester. Deze werkgroep bestaat uit oud Hoogoven-directeuren, wetenschappers en vakbondsbestuurders. Eind 2020 presenteerde de werkgroep Zeester een strategisch Plan 2020 – 2050: Naar een toekomstbestendige staalindustrie IJmuiden.

In dit plan zijn technologische scenario’s beschreven, en suggesties voor een innovatief industrieel complex – uitgaande van een Rijnlandsbestuursmodel. En ook het huidige governance-model en eigendomsstructuur en -verhoudingen zijn in de plan geanalyseerd. In mei 2021 kwam FNV Tata Steel met Groen Staal. De directie van Tata Steel Nederland ontving het plan en reageerde op een voorzichtige positieve toon. 

In juni 2021 schreven Milieudefensie, Greenpeace, Urgenda, Jonge Klimaatbeweging, Natuur & Milieu en de Milieu Federatie Noord-Holland een gezamenlijke brief aan de minister van Economische Zaken en Klimaat waarin zijn steun gaven aan het plan Groen Staal.

Kiezen voor de waterstofroute

In september 2021 besluit Tata Steel (in samenspraak met de RvC en het moederbedrijf uit India) om te kiezen voor de waterstofroute door middel van Direct Reduced Iron. Daarmee neemt het bedrijf afstand van het plan om CO2 op te vangen in lege gasvelden op de bodem van de Noordzee. De Centrale Ondernemingsraad is blij, en geeft tevens aan dat voor de overheid een belangrijke rol is weggelegd bij de omschakeling. Niet alleen om het faciliteren van de waterstofroute, met onder andere infrastructuur, maar ook om de openstelling van subsidievormen.

In november 2021 presenteert (in opdracht van Tata Steel en de FNV) het internationaal advies bureau Roland Berger de Haalbaarheidsstudie klimaatneutrale paden: Groene productie van staal blijkt haalbaar.

In juli 2022 presenteren het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de Provincie Noord-Holland, Tata Steel Nederland en Tata Steel India naar buiten met zogenaamde Expression of Principles. Deze afspraken bevestigen de inspanningsverplichtingen in de verduurzamingsroute gebaseerd op Direct Reduced Iron.

In augustus 2022 naar buiten met het besluit dat met drie grote partijen contracten zijn gesloten over het ontwerpen van een nieuwe waterstoffabriek, die de bestaande twee Hoogovens en Kooks- en Gasfabrieken zullen vervangen.

Tips voor Ondernemingsraden en vakbonden rond verduurzaming en klimaat

• Stel een denktank in die tevens gaat verkennen welke informatie er voorhanden is en ga met verschillende deskundigen (intern en extern) in gesprek.
• Kijk naar het Klimaatakkoord van Parijs en naar het nationale Klimaatakkoord wat dit voor jouw bedrijf gaat betekenen richting de toekomst.
• Maak een speelveld analyse van verschillende interne en externe stakeholders rond verduurzaming.
• Analyseer goed in een internationaal concern hoe de corporate governance-structuur in elkaar zit en waar strategische besluitvorming plaatsvindt.
• Zoek actief contact met woordvoerders in de Tweede Kamer, Provinciale Staten en gemeenteraden.
• Kijk of er rond het bedrijf deskundige mensen rondlopen die zich bekommeren over de toekomst van jullie bedrijf.
• Neem contact op met vertegenwoordigers van milieuorganisaties voor een kennismaking en kijk of er samenwerking (op een deel onderwerp) mogelijk is.
• Probeer een daadkrachtige coalitie te vormen met wetenschap en de milieubeweging (landelijk en lokaal).
• Laat je als vakbond en OR niet alleen leiden door de verduurzamingsroute die de directie zich heeft voorgenomen.
• Laat je niet gijzelen door argument ‘dit kost werkgelegenheid’ vanuit het management en (conservatieve) achterban.
• Schroom niet om een koers en plan van aanpak te bepalen en vraag hulp van een tekstschrijver en maak een plan op welke wijze en wanneer de media wordt benaderd.
• Communiceer zo open mogelijk over plannen en ideeën (dat levert nieuwe ideeën en partners op)

Roel Berghuis is voormalig FNV-vakbondsbestuurder bij onder andere de Nederlandse Spoorwegen en Tata Steel Nederland. Hij geeft nu advies over Groen/Rode verduurzaming en sociale vraagstukken.