Lintjes knippen of koers bepalen? (column)

Niet elke leider heeft volledige controle. Maar elke leider moet wél invloed kunnen uitoefenen. En dat kan twee heel verschillende kanten opgaan.

Deze week zagen we bij de NAVO-top hoe Mark Rutte zijn ervaring als staatsman strategisch inzet. In zijn ontmoeting met Donald Trump koos hij niet voor profilering of tegenspraak, maar voor welwillendheid. Complimenten, instemming – en vooral: ruimte laten, om ruimte terug te krijgen. Niet uit zwakte, maar als bewuste zet richting een groter doel: draagvlak houden, afspraken maken, invloed behouden.

Het is een vorm van leiderschap die vraagt om timing, diplomatie en oog voor de lange termijn.

Heel anders wordt het als de speelruimte er in de praktijk niet is. Ik begeleidde eens een Managing Director naar een organisatie in de maakindustrie, met een duidelijke opdracht: breng structuur, geef richting, maak keuzes. Alles leek goed afgestemd – op papier. Er was gesproken over volledige verantwoordelijkheid voor operatie, teams en strategie. Maar in werkelijkheid bleef de eigenaar op alle dossiers nauw betrokken. Dagelijkse beslissingen moesten worden afgestemd. Ingrijpen werd teruggedraaid. Belangrijke strategische keuzes strandden in eindeloze afstemming of bleven ‘even liggen’.

De formele verantwoordelijkheid lag bij de nieuwe leider, maar de feitelijke ruimte niet. Dat knaagt. Niet alleen aan het tempo, maar ook aan geloofwaardigheid binnen de organisatie. Wat resteerde, was een rol waarin je wél zichtbaar bent, maar geen invloed hebt. Leiderschap verwordt dan tot iets bijna ceremonieels: lintjes doorknippen, maar niet zelf mogen bouwen.

Het spreekt voor zich dat ik in zo’n geval met de kandidaat het gesprek voer: wat betekent dit voor jou, waar wíl je je energie in steken, en in welke context komt je leiderschap wél tot zijn recht?

Wat ik steeds opnieuw zie in de maakindustrie – en natuurlijk ook daarbuiten – is dit:
Zonder echte duidelijkheid over rol en ruimte is leiderschap vaak meer schikken dan sturen. En dan krijgt leiderschap vorm, maar geen richting.