Energiezekerheid: cruciale uitdagingen voor de energiesector in 2023

De druk neemt toe om de energiezekerheid van Europa te verbeteren en tegelijk de CO2-uitstoot te verminderen. De energiesector in 2023 wordt een cruciaal jaar. Welke ontwikkelingen zijn er al in gang gezet, en welke uitdagingen liggen nog op de loer?

Iedereen die in de energiesector werkt, zal zich het turbulente jaar 2022 nog lang herinneren. Wild fluctuerende energieprijzen domineerden de krantenkoppen en gaven een nieuwe impuls aan de roep om meer duurzame energie. De energietransitie staat inmiddels bovenaan ieders agenda. De adoptie van nieuwe bronnen voor energieopwekking neemt met de dag toe. Transmissie- en distributienetbeheerders moeten de decarbonisering, decentralisering en digitalisering omarmen om het netwerk te moderniseren. Tegelijkertijd is er een stevige aanpak nodig op het gebied van cyberveiligheid en duurzaamheid.

Genoeg uitdagingen dus. Volgens powermanagementbedrijf Eaton geven deze ontwikkelingen 2023 verder vorm:

1 Decentrale energieopwekking

Door de energietransitie vervagen de grenzen tussen beheer en gebruik. Huishoudens, bedrijven en industrieën die traditioneel worden omschreven als ‘achter de meter’-verbruikers stappen steeds vaker ‘voor de meter’. Zij wekken een deel van hun eigen energie op met middelen als zonnepanelen. Ook beheren ze hun eigen vraag en aanbod met energieopslagsystemen.

in de energiesector in 2023 wordt de toenemende betrokkenheid van deze ‘prosumenten’ gezien als de weg vooruit. Op nationaal niveau geldt dat energie die binnen de eigen grenzen wordt geproduceerd, ook al zijn het kleine hoeveelheden, de afhankelijkheid van invoer van energie verlaagt. Dit verhoogt op zijn beurt weer de energiezekerheid.

De voordelen zijn duidelijk, maar decentralisatie brengt ook uitdagingen. Want hoe breng je de variabele energie-instroom van prosumenten en commerciële hernieuwbare energiebronnen in evenwicht? En hoe handhaaf je een stabiele energievoorziening, met name op momenten van piekvraag op het net? Het lijdt geen twijfel dat decentralisatie de komende tijd een groeiend fenomeen zal zijn.

2 Flexibiliteit aan de vraagzijde

De verwachting voor de energiesector in 2023 is dat de roep om meer flexibiliteit aan de vraagzijde dit jaar nog luider wordt. Naarmate prosumenten steeds meer vertrouwd raken met het opwekken van energie, zullen ze ontdekken hoe zij geld kunnen verdienen. Enerzijds is dat door de energie via het net te verhandelen. Anderzijds door hun energieopslagcapaciteit (inclusief accu’s voor elektrische voertuigen) te koop aan te bieden.

Echter, de distributienetwerkbeheerders (DNO’s) hebben moeite met de veranderende bedrijfsvoering van hun netten. Zo lopen er bidirectionele energiestromen op netten die ontwikkeld zijn voor unidirectionele stromen (van enkele producenten naar vele consumenten). DNO’s zoeken dan ook de samenwerking met lokale systeembeheerders, zoals bijvoorbeeld zonnepark-eigenaren. Samen moeten ze de problemen door gedecentraliseerde energieopwekking (zoals netwerkcongestie) beheren.

In de loop van dit jaar zal het debat over de vorm van DNO’s en lokale systeembeheerders zich uitkristalliseren, met kostenbesparing als aanjager. Zo wijst onderzoek van DNV en SmartEn uit dat het volledig benutten van de flexibiliteit van gebouwen, elektrische voertuigen en de industrie in 2030 de uitgaven in het distributienet met maximaal 29,1 miljard euro per jaar kan verminderen. Ook zouden consumenten 71 miljard euro per jaar kunnen besparen. Tot slot kan het 15,5 terawattuur aan hernieuwbare energiebeperking, 2,7 miljard euro aan piekproductie en 37,5 miljoen ton aan jaarlijkse broeikasgasemissies voorkomen.

3 Digitalisering

Een complex energiemodel met variabel aanbod en verbruik moet digitaal worden beheerd. Maar nutsbedrijven worden heen en weer geslingerd tussen het digitaliseren van hun netwerken en het actualiseren van hun bestaande infrastructuur.

Internationaal onderzoek in opdracht van Eaton toont aan dat de nutssector zich op een kritiek overgangspunt bevindt. Enerzijds moeten bedrijven door de toenemende vraag bestaande (verouderde) netwerken en diensten in stand houden. Anderzijds moeten ze hun dienstverleningsmodellen actualiseren en inzichten uit data toepassen om activiteiten te optimaliseren.

Digitalisering kan zo gezien worden als succesfactor of als vertrager voor zaken die nu dringend zijn: de druk om te kiezen zal dit jaar groter zijn dan ooit.

4 Cyberbeveiliging

Decentralisatie en digitalisering brengen enorme hoeveelheden data met zich mee. Dit geeft aanleiding tot bezorgdheid over de cyberveiligheid. Immers, het integreren van meer gegevens in een systeem vergroot eventuele kwetsbaarheden. Om te zorgen dat gebouwen niet in gevaar komen door cyberaanvallen moet het netwerk klaargemaakt worden voor de energietransitie. Dit is een collectieve verantwoordelijkheid.

De verwachting is dan ook dat de energie- en cyberbeveiligingssector nauw zullen samenwerken. Door het net te beveiligen, kunnen cyberaanvallen de energieneutrale ambities niet dwarsbomen. Maar ook regeringen moeten nauw samenwerken met de energiesector in 2023, en particuliere investeringen en innovatieve nieuwe technologieën die de weg vrijmaken voor betere risicobeheerprocessen en -structuren omarmen.

5 SF6-vrije schakelinstallaties

Naar verwachting zullen de EU en andere Europese landen medio 2023 het gebruik van het broeikasgas SF6 in middenspanningsschakelaars t/m 24 kV verbieden. SF6 is namelijk 23.500 keer schadelijker dan CO2. Gebruikers van dit type schakelapparatuur moeten voor toekomstige projecten alternatieven kiezen. Hiermee wordt het volledig verbod op het gebruik van SF6-gas in schakelapparatuur in de EU ingezet. Mede hierdoor zullen ook de prijzen voor het bijvullen van SF6-apparatuur en de recycling aan het einde van de levensduur stijgen.

In een gedecentraliseerd netwerk met veel hernieuwbare energiebronnen zal vaker geschakeld worden. De Europese markt voor nieuw schakelmateriaal zal groeien, mede omdat installaties vaker moeten worden vervangen. Gelukkig is SF6-vrije technologie voor middenspanningsschakelaars volwassen en op grote schaal t/m 24 kV toepasbaar. Die ontwikkeling is positief, want een duurzamere toekomst is van groot belang!