Concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven onder druk door gasprijzen

De concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven staat onder druk door fluctuaties in gasprijzen. Onderzoek van klimaateconoom Sacha den Nijs aan de Vrije Universiteit Amsterdam wijst uit dat bedrijven gevoelig zijn voor gasprijsstijgingen. Dit is problematisch in een tijd waarin geopolitieke ontwikkelingen, zoals de oorlog in Oekraïne en toenemende vraag uit Azië, de markt onzeker maken. Hoewel de gasprijzen nu lager liggen dan tijdens de piek in 2022, blijft de dreiging van stijgingen bestaan.

Historische afhankelijkheid van gas schaadt concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven

Nederlandse bedrijven hebben jarenlang kunnen profiteren van de gasreserves in Groningen. Deze beschikbaarheid maakte het mogelijk om relatief goedkoop te produceren. Door de afbouw van de gaswinning in Groningen is Nederland echter meer afhankelijk van geïmporteerd gas. Dit brengt risico’s met zich mee, zoals prijsvolatiliteit en afhankelijkheid van geopolitieke factoren, wat de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven beïnvloedt. Bovendien blijven gasgestookte centrales een belangrijk onderdeel van de energiemix. Ze vangen pieken in de energievraag op tijdens momenten van weinig wind en zon.

Regionale en sectorale gevolgen

Uit het onderzoek blijkt dat gasprijsstijgingen een grotere impact hebben op de Nederlandse industrie dan op bedrijven in andere Europese landen. Dit komt door de hoge gasintensiteit van de Nederlandse productieprocessen. Vooral in Groningen en Zuid-Holland, waar veel lowtech- en mediumtech-industrieën zijn gevestigd, is de schade aanzienlijk. Deze regio’s zijn sterk afhankelijk van gas, wat hen kwetsbaar maakt voor prijsschommelingen en de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven verder aantast.

Voor de hightech-industrie speelt indirecte afhankelijkheid een rol. Zij voelen de gevolgen via toeleveringsketens. Dit maakt het voor deze sector moeilijker om snel te schakelen naar alternatieven.

Hoe bedrijven weerbaarder kunnen worden

Bedrijven hebben verschillende mogelijkheden om hun gevoeligheid voor gasprijsfluctuaties te verminderen. Het vervangen van gas door elektriciteit in productieprocessen is een belangrijke stap. Daarnaast kan het efficiënter inzetten van zowel gas als elektriciteit helpen. Uit aanvullend onderzoek blijkt dat Nederlandse bedrijven gemiddeld 15% van hun energieverbruik kunnen verminderen door te investeren in energie-efficiëntie. Dit biedt niet alleen financiële voordelen, maar verkleint ook de afhankelijkheid van schommelende gasprijzen.

Toch worden deze maatregelen niet altijd genomen. Onzekerheid over overheidsbeleid blijkt een belangrijke belemmering voor investeringen in energie-efficiëntie. Deze beleidsgerelateerde obstakels zijn de afgelopen jaren toegenomen, wat de bereidheid tot investeren verder ondermijnt.

Urgentie van snelle actie ter versterking concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven

Om de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven te versterken en klimaatdoelen te halen, is het noodzakelijk dat bedrijven sneller investeren in duurzame energieoplossingen. Zoals Sacha den Nijs aangeeft, zetten andere landen stappen in de energietransitie. Dit vergroot de concurrentiedruk op Nederland. Zonder versnelde actie lopen Nederlandse bedrijven het risico verder achterop te raken ten opzichte van internationale concurrenten, wat hun concurrentiepositie nog verder zou kunnen verzwakken.

Hoewel de situatie uitdagend is, biedt het ook kansen. Door efficiënter om te gaan met energie en te investeren in alternatieve oplossingen kunnen bedrijven hun positie versterken. Met gerichte investeringen en beleid dat onzekerheden wegneemt, is het mogelijk om de Nederlandse industrie toekomstbestendig te maken en de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven structureel te verbeteren.