Concurrentie China zet machine-industrie onder druk

De machine-industrie heeft de afgelopen tien jaar indrukwekkende groeicijfers laten zien, vooral dankzij de opkomst van chipmachinemakers zoals ASML. Toch staat de traditionele machinebouw onder druk. Dit en meer stelt ING Research in haar vandaag verschenen Sectorstudie Machine-industrie. De groeiende concurrentie uit China, mogelijke Amerikaanse invoerheffingen en een structurele personeelskrapte maken het ondernemersklimaat uitdagender dan ooit. Ondanks deze obstakels liggen er ook kansen, vooral op het gebied van digitalisering, verduurzaming en defensie. Om relevant te blijven, moeten machinebouwers hun strategie aanpassen. Wat betekent dit concreet?

Impact van Chinese concurrentie

China heeft zich ontpopt als een geduchte speler in de machinebouw. Waar Chinese machines vroeger vaak werden gezien als inferieure kopieën, is de kwaliteit inmiddels sterk verbeterd. Europese en Nederlandse bedrijven ervaren steeds vaker dat klanten de prijs-kwaliteitverhouding van Chinese alternatieven aantrekkelijker vinden. Dit heeft geleid tot een groeiende import van Chinese machines in Europa. In Nederland groeide de import van gespecialiseerde machines uit China met 14% per jaar, terwijl metaalbewerkingsmachines en energieopwekkingsmachines ook een sterke stijging laten zien.

Deze trend betekent dat Nederlandse machinebouwers niet langer alleen op kwaliteit kunnen concurreren. De focus moet verschuiven naar innovatie, service en klantgerichtheid om een duurzaam concurrentievoordeel te behouden. Bedrijven die investeren in technologie en klantrelaties kunnen zich onderscheiden van Chinese aanbieders die vaak minder uitgebreide service bieden. Dit helpt bij het omgaan met concurrentie uit China.

Dreiging van Amerikaanse invoerheffingen

Naast concurrentie uit China dreigt een andere uitdaging: invoerheffingen vanuit de Verenigde Staten. De VS is na Duitsland de belangrijkste exportmarkt voor Nederlandse machinebouwers. De export naar de VS is de afgelopen jaren gegroeid, mede door de vraag naar chipmachines. Mocht de Amerikaanse overheid besluiten om een invoerheffing van 25% op Europese producten in te voeren, dan zou dat een flinke klap betekenen voor Nederlandse fabrikanten.

Zo’n heffing zou machines fors duurder maken en de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven verzwakken. Dit kan leiden tot dalende exportcijfers en dwingen tot een heroverweging van afzetmarkten. Een mogelijke strategie is het verder uitbreiden naar andere groeimarkten, zoals Zuidoost-Azië of het Midden-Oosten, waar de vraag naar geavanceerde productietechnologie stijgt. Aan de andere kant kan concurrentie uit China voordeel halen uit zulke Amerikaanse maatregelen.

Digitalisering en innovatie als sleutel tot groei

Ondanks de uitdagingen biedt digitalisering nieuwe mogelijkheden. AI en automatisering spelen een steeds grotere rol in de machinebouw. Bedrijven die deze technologieën omarmen, kunnen hun processen efficiënter maken en tegelijkertijd een aantrekkelijker product aanbieden. Denk aan slimme onderhoudssystemen die storingen voorspellen of software die machines intuïtiever maakt voor gebruikers.

Bovendien verwachten klanten steeds meer dat een machinebouwer niet alleen een product levert, maar een compleet ecosysteem aanbiedt. Dit betekent integratie van software en data-analyse, waardoor bedrijven hun productie kunnen optimaliseren. Wie zich op dit vlak onderscheidt, vergroot de kans op succes in een competitieve markt. De concurrentie met China in deze digitale tijdperk wordt zo een flinke uitdaging.

Stijgende defensie-uitgaven als kans

Een sector waarin nog groei mogelijk is, is de defensie-industrie. Europese landen, waaronder Nederland, verhogen hun defensiebudgetten aanzienlijk. Machinebouwers die direct of indirect aan defensieprojecten leveren, profiteren hiervan. Denk aan bedrijven die precisieonderdelen maken of systemen ontwikkelen voor militaire toepassingen.

De defensiemarkt biedt niet alleen directe kansen, maar stimuleert ook technologische innovatie. Ontwikkelingen die eerst voor defensie worden gebruikt, vinden vaak later hun weg naar de civiele markt. Dit betekent dat investeren in deze sector kan bijdragen aan bredere technologische vooruitgang.

Personeelskrapte

Een van de grootste obstakels voor groei blijft het tekort aan technisch personeel. De vraag naar ingenieurs, programmeurs en vakmensen overstijgt ruimschoots het aanbod. De chipmachine-industrie trekt veel talent aan, waardoor traditionele machinebouwers moeite hebben om gekwalificeerd personeel te vinden.

Toch kan dit tekort ook een stimulans zijn voor verdere industriële automatisering. Bedrijven die slim investeren in robotisering en AI kunnen productieprocessen efficiënter maken en de afhankelijkheid van menselijk kapitaal verminderen. Daarnaast kunnen samenwerkingen met onderwijsinstellingen en gerichte opleidingsprogramma’s helpen om nieuw talent aan te trekken en te behouden. In dit scenario is concurrentie met China om talent een belangrijk punt.

Verschuiving van hardware naar software

Waar vroeger de kwaliteit van hardware het verschil maakte, speelt software een steeds belangrijkere rol. Klanten verwachten machines die eenvoudig te integreren zijn in bestaande systemen en die gebruiksvriendelijk zijn. Dit betekent dat machinebouwers zich niet alleen moeten richten op mechanische innovatie, maar ook op de ontwikkeling van slimme softwareoplossingen.

Bedrijven die zich ontwikkelen tot dienstverleners in plaats van enkel producenten, hebben een sterkere marktpositie. Klanten kiezen immers niet alleen op basis van productkenmerken, maar ook op basis van service, onderhoud en digitale ondersteuning. Deze verschuiving vraagt om een strategische heroriëntatie van de industrie. Daardoor kunnen ze een stap voor zijn op concurrentie met bedrijven in China.

Al met al staat de Nederlandse machine-industrie op een kruispunt. De toenemende concurrentie uit China, mogelijke handelsbeperkingen en de structurele krapte op de arbeidsmarkt maken de toekomst onzeker. Tegelijkertijd liggen er kansen op het gebied van digitalisering, defensie en nieuwe markten. Succesvolle bedrijven zullen degene zijn die zich weten te onderscheiden door innovatie, klantgerichte dienstverlening en een slimme combinatie van hardware en software. In de huidige wereld waarin prijs niet langer het enige beslissende factor is, wordt onderscheidend vermogen belangrijker dan ooit.