Alles juridisch onder controle?

Alles juridisch onder controle? Nee natuurlijk niet alles en waarschijnlijk al helemaal niet bij MKB-ondernemingen zonder bedrijfsjurist(en). Wat doen MKB-ers noodgedwongen? Zo professioneel mogelijk zaken doen en mocht er juridisch eens wat misgaan dan kunnen we altijd nog zien …

Er is een betere aanpak mogelijk en daar gaat deze column over.

Toen ik lang geleden hoogleraar werd aan de Universiteit Twente bedacht ik dat je geen bedrijfsrecht kunt onderwijzen aan bedrijfskundestudenten op dezelfde manier zoals hierover in een juridische faculteit aan rechtenstudenten college wordt gegeven. “Bedrijfsrecht op een bedrijfskundige manier”, dat moet de aanpak zijn. Dus juridische onderwerpen inpassen in een bedrijfskundige omgeving, kortweg Managerial Law. Welke regels zijn normatief – daar moet je aan voldoen en welke regels zijn instrumenteel – juridisch gereedschap waar je plezier van kunt hebben?

Elk bedrijf, groot of klein, heeft vijf managementfuncties: personeels-, productie- (ook van diensten), commercieel (marketing), financieel en strategisch. Deze managementfuncties hebben elk een eigen onderverdeling. Bij wijze van voorbeeld nemen we productiemanagement. Dit wordt algemeen in drieën onderverdeeld: de preproductiefase, het primaire proces, de after-salesfase en als het goed is dan wordt dit een cyclische praktijk. Klachten of andere feed back van klanten worden gebruikt om het productontwerp te verbeteren. De hierbij passende juridische onderwerpen zijn regels over productveiligheid en productenaansprakelijkheid. De andere managementfuncties kennen zo hun eigen onderverdelingen en gerekend over de vijf genoemde functies telt dat op tot vijftien subgebieden. Niet weinig, maar nog wel te overzien.

Collega-jurist Lesley Fisscher kwam een aantal jaren geleden op het idee te onderzoeken of deze methode Managerial Law geschikt is om het juridisch management van een onderneming in beeld te brengen. Hij maakte er zijn promotieonderzoek van dat op 1 december 2022 is afgerond met de verdediging van zijn proefschrift “Juridisch management en bestuurdersaansprakelijkheid in de MKB-praktijk: een theoretisch en empirisch onderzoek”.

Onderzoeker Fisscher heeft eerst bij twee bedrijven ervaring opgedaan hoe met behulp van de methode een betrouwbaar beeld te krijgen is van de juridische bedrijfsvoering. Daarna heeft hij zes case studies uitgevoerd: drie koppels van twee om onderling vergelijken mogelijk te maken. De bedrijven verschillen in grootte. Het betrof twee fysiotherapiepraktijken, twee dienstverleners in de ICT-sector en twee meer algemene dienstverlenende bedrijven. Anonimiteit is gewaarborgd. Met een tussenpoos van een jaar zijn per deelnemend bedrijf gesprekken gevoerd met meerdere personen, ook om te ontdekken of er in de loop van dat jaar voortgang was geboekt.

Enkele bevindingen. De genoemde methode is bruikbaar en werkzaam gebleken om het juridische management van een bedrijf in beeld te brengen. Omdat het een generieke benadering is – in beginsel in elke onderneming toe te passen – zou een volgende stap branche-specifiek kunnen zijn, terwijl sommige juridische onderwerpen misschien zelfs wel bij voorkeur bedrijfsspecifiek zouden moeten zijn. Een belangrijke aanbeveling vind ik dat de methode niet gebruikt moet worden als een afvinklijstje om tot een juridische agenda te komen want de methode biedt een schematisch houvast  voor een serieus gesprek naar aanleiding van twee vragen: welke juridische bedreigingen zien we en welke juridische kansen laten we nog onbenut?

Fisscher’s promotieonderzoek had betrekking op de MKB-praktijk omdat het daar maatschappelijk het meest urgent lijkt. Maar de methode Managerial Law is in beginsel voor elke organisatie in de private (en semipublieke) sector te gebruiken om juridische kansen en bedreigingen op te sporen. Zelf heb ik  als lid van een Raad van Toezicht ervaring met het gebruik van de methode om bijvoorbeeld het personeelsmanagement eens grondig voorbereid  schematisch te bespreken in een vergadering met de Raad van Bestuur. Maken wij gebruik van een sollicitatiecode, verloopt de toepassing van de collectieve arbeidsovereenkomst zonder problemen, wat is de verhouding tussen vast en flexibel personeel in onze organisatie en is dat toeval of zit er een gedachte achter?

Vriendelijk verzoek tenslotte om het volgende tot u te laten doordringen.

Een goede juridische bedrijfsvoering biedt concurrentieel voordeel!