Door: Redactie - 12 juli 2024 |
De vraag naar technologische producten in de wereld groeit structureel door digitalisering, elektrificatie en de doorbraak van kunstmatige intelligentie. Als gevolg daarvan is de technologische industrie over de afgelopen jaren de groeimotor van de totale Nederlandse industrie geworden en trekt zij nu de groei van de sector als geheel omhoog. In ruim 50 jaar is het aandeel van de industrie in de economie meer dan gehalveerd, maar vooral door de groei van de technologische industrie, is haar aandeel in de economie toegenomen van 10,7% in 2013 tot 12% in 2023. Technologieproducenten in het halfgeleidercluster profiteerde hier het meeste van: zo wonnen Nederlandse chipmachinefabrikanten snel terrein met inmiddels een omzetaandeel van meer dan 60% – grotendeels ASML (50%) – in de machine-industrie, de grootste technologische groeibranche.
De uitgangspositie is sterk: de technologische industrie is in Nederland bovenmatig gerobotiseerd en heeft met 205 robots per 10.000 werkzame personen zelfs de hoogste robotiseringsgraad van de grote westerse industrielanden. Bovendien er is nog voldoende groeipotentieel. Dit blijkt uit een vandaag verschenen publicatie over het groeivermogen van de technologische industrie, van ING Research.
Om dat groeipotentieel te benutten zijn wel verdere productiviteitsverhogende technologische vernieuwingen nodig, omdat de personeelsschaarste in de sector steeds groter dreigt te worden. Na het versoberen van de expatregeling, wordt dit mogelijk nog versterkt door verscherpte eisen voor arbeids-, studie- en kennismigranten. Dit vraagt van bedrijven en overheden nóg intensievere kennissamenwerking en meer investeringen in R&D. Daarbij is meer schaalgrootte voor veel technologische maakbedrijven een voorwaarde om de toenemende kosten te kunnen dragen.
Gert Jan Braam, ING Sectorbanker Industrie: “Technologieproducenten hebben bewezen de nieuwe groeimotor van de Nederlandse industrie te zijn. Maar die groei kan alleen worden vastgehouden met een steile innovatiecurve. Voor bedrijven die zich meer aan het begin van productieketens bevinden is daarbij doorgaans veel winst te behalen met het optimaliseren van processen via bijvoorbeeld robotisering en digitalisering. Aan het eind van de keten kunnen technologieproducenten juist sneller groeien door de marktwaarde van hun productaanbod via productinnovaties te vergroten.”
In ruim 50 jaar tijd is het aandeel van de industrie in de economie meer dan gehalveerd, van 25% begin jaren ’70 tot 12% in 2023. Toch lijkt sinds 2009, midden in de kredietcrisis, een voorzichtige industriële opleving gaande. Dit fenomeen is vooral zichtbaar in de technologische industrie. Haar aandeel is de afgelopen tien jaar dan ook met 1,2 procentpunt toegenomen, terwijl dat van de energie-intensieve industrie met 0,5 procentpunt is afgenomen. Gerekend vanaf het industriële dieptepunt na het uitbreken van de kredietcrisis bedraagt de toename van het economisch aandeel zelfs 1,6 procentpunt. In die periode zijn er 40.000 banen bijgekomen in de technologische industrie. Een toename van 18%, terwijl in de veertien jaar daarvoor nog sprake was van 5% afname.
De technologische maakbedrijven zijn de afgelopen vijf jaar met gemiddeld bijna 6% groei per jaar dan ook een echte groeimotor van de industrie geworden. Binnen de technologische industrie zijn vooral de deelsectoren machinebouw (+12% per jaar), overige transportmiddelen (+7%) en elektrische apparaten (+4%) hard gegroeid. Over een periode van twaalf jaar bezien, hoort ook de elektronische apparaten- en componentenindustrie bij de vier technologische deelsectoren die het sterkst gegroeid zijn.
Technologieproducenten aan het einde van de keten en toeleveranciers van machines, elektrische en elektronische apparaten en componenten, profiteren vooral van de toenemende vraag naar producten die nodig zijn voor verdere elektrificatie en verdere digitalisering. Dit geldt met name voor het sterke halfgeleidercluster en haar toeleveranciers. De doorbraak van generatieve AI geeft hier nog een extra impuls aan. De benodigde AI-rekenkracht en de sterke toename van elektronica – en daarmee het aantal chips per product – zorgen voor een structurele vraaggroei, die door een schommelende conjunctuur slechts tijdelijk is teruggevallen. Chips komen zowel vaker voor in traditionele als in nieuwe producten, zoals elektrische voertuigen.
Verder neemt het aantal elektronische producten in zijn geheel toe. Bovendien zijn voor de elektronische aansturing, digitale koppelingen met andere systemen en ingebouwde sensors, per product veel meer chips nodig dan in traditionele (analoge) apparaten. Tot slot vergt ook het energiezuiniger maken van producten een toenemend aantal chips. Bijvoorbeeld voor slimme systemen voor verlichting en klimaatbeheersing die op lage stand draaien wanneer er geen personen meer in het pand zijn of denk aan een slimmer energiebeheer dat datacenters en overbelaste energienetwerken efficiënter kan laten werken.
Binnen de machine-industrie is de branche van chipmachinemakers al jarenlang de sterkst groeiende deelsector. In 2021, het laatst beschikbare jaar, was deze deelsector al goed voor 50% van de omzet en 80% van de totale winst van de machine-industrie. In 2023 is dit omzetaandeel van chipmachinefabrikanten naar schatting toegenomen tot meer dan 60% en dat van ASML alleen al tot ruim 50%. De elektronische apparaten en -onderdelenindustrie, heeft ook de wind van de chips-boom in de rug. Zij ziet de omzet onder druk staan, maar de branche met technologieproducenten van halfgeleiders, printplaten en overige elektronische componenten laat sinds 2015 jaarlijks wel 8% omzetgroei zien.
Vooruitstrevende technologieproducenten zien dan ook niet zozeer de vraag, maar veel meer de tekortschietende capaciteit als structurele belemmering. Netcongestie is een groeiend probleem, maar ook de fysieke ruimte die nodig is voor bedrijfsgebouwen en woningen voor medewerkers schiet vaak tekort. Ook de in Nederland zeer hoge netwerktarieven en toename van (Europese) regeldruk wordt veelal als knelpunt ervaren. De grootste beperkende factor voor toekomstige groei vinden industriële ondernemers echter de toenemende personeelsschaarste.
In tegenstelling tot veel andere landen is Nederland van plan, na het versoberen van de expatregeling, de eisen voor arbeids-, studie- en kennismigranten verder aan te scherpen. Daardoor zal de toekomstige groei van de technologische industrie nog meer van productiviteitsverhogingen afhangen en is het voor industriebedrijven dus noodzaak om nog nadrukkelijker in te zetten op proces- en productinnovaties.
Industriële automatisering in de vorm van robotisering en digitalisering is een belangrijke bron van productiviteitsverhogende procesvernieuwing. In 2021 en 2022 is het aantal robots in de technologische industrie snel gegroeid. Als we de in Nederland relatief ondervertegenwoordigde, sterk gerobotiseerde (vracht)auto-industrie buiten beschouwing laten, kent de technologische industrie met 205 robots per 10.000 werkzame personen zelfs de hoogste robotiseringsgraad van de grote westerse industrielanden.
Sinds de coronapandemie vormt de snel toegenomen personeelsschaarste een extra reden voor technologieproducenten om taken versneld te robotiseren. De meerwaarde van robots neemt verder toe. Ook in productieprocessen die op sterk variërende, complexere en kleinere productieseries zijn gericht kunnen robots bijvoorbeeld door computergestuurde softwareprogrammering bij zeer lage volumes rendabel zijn.
Productiviteit blijkt positief samen te hangen met de adoptie van digitale technologieën op sector- en bedrijfsniveau. Binnen de technologische industrie heeft vooral de metaalbewerking nog grote stappen te zetten op weg naar verdere digitalisering. Binnen Europa presteert de Nederlandse technologische industrie in totaliteit echter bovengemiddeld. Toch is er ruimte voor verbetering. Internationaal gezien zijn sectorgenoten uit Finland bijvoorbeeld sterker gedigitaliseerd. De variatie tussen de technologische deelsectoren is bovendien groot en een aantal andere bedrijfssectoren is duidelijk verder dan de technologische industrie op dit vlak.
Gert Jan Braam: “Meer investeren in R&D is voor technologische maakbedrijven essentieel om productiviteitsverhogende innovaties te realiseren. Het innovatievermogen hangt positief samen met investeringen in onderzoek en ontwikkeling. Ook het verder uitbouwen van de voor Nederland zo kenmerkende intensieve kennissamenwerking tussen maakbedrijven, onderzoeksorganisaties en onderwijsinstellingen is van groot belang. Tot slot is schaalgrootte nodig. Grote bedrijven zijn gemiddeld genomen sneller in het implementeren van productiviteitsverhogende technologie en zij kunnen de toenemende kosten van R&D, ICT, opleiding en verantwoording beter dragen.”
Dit is een expertquote van Gert Jan Braam, sector specialist Industry, ING Sector Banking.
Dit artikel delen op je eigen website? Geen probleem, dat mag. Meer informatie.
IndustrieVandaag is een onafhankelijk platform met het laatste nieuws van vandaag over de procesindustrie, industrial processing, productie industrie, maakindustrie en elektronica industrie.
Neem contact met ons op:
Tel +31 (0)23 737 07 63
Email via contactpagina
