Financiering als katalysator voor industriële transformatie

De Nederlandse procesindustrie staat voor een transformatie richting verduurzaming, circulariteit en digitalisering. Deze veranderingen zijn belangrijk voor de toekomstige economische veerkracht en vragen om diepgaande investeringen, waarin procescontrole een centrale rol speelt. De benodigde investeringen zijn immens, met bijvoorbeeld een geschatte jaarlijkse behoefte van €240 miljard in Europa tot 2030 voor klimaat- en energiedoelstellingen. De financiële sector in Nederland werkt samen met de overheid om de financieringskloof te dichten, wat kansen biedt voor investeringen in geavanceerde sensoren, automatisering en data-analyse voor procescontrole.

Financieringsbehoeften anno 2025

ESG-factoren (Environmental, Social, Governance) transformeren het financiële landschap. Regelgeving zoals CSRD en de EU-Taxonomie, samen met een groeiende vraag van investeerders naar duurzame projecten, maken ESG-prestaties een directe toegangspoort tot kapitaal. Banken zien bedrijven met een sterke duurzaamheidsstrategie als minder risicovol, wat kan leiden tot gunstige financieringsvoorwaarden. Voor de procescontrole-industrie is dit cruciaal, omdat ESG-rapportage nauwkeurige data over energieverbruik, CO2-uitstoot en afvalstromen vereist, direct geleverd door geavanceerde procescontrolesystemen. Investeringen in transparante ESG-rapportage zijn daarom strategische investeringen die de kosten en beschikbaarheid van kapitaal beïnvloeden.

De markt voor duurzame financiering biedt diverse instrumenten voor procescontroleprojecten:

• Green bonds: Vastrentende instrumenten voor de financiering van milieuvriendelijke projecten, zoals CO2-reductie of energie-efficiënte processen. De nieuwe EU Green Bond Standard (eind 2024 van kracht) stelt strenge criteria, waaronder afstemming met de EU-Taxonomie.
• Sustainability-Linked Loans (SLL’s): Leningen waarvan de rentetarieven zijn gekoppeld aan het behalen van vooraf bepaalde ESG-doelstellingen, zoals het verminderen van koolstofuitstoot of het verbeteren van energie-efficiëntie. Dit is een flexibel instrument dat de algehele duurzaamheidsprestaties van een bedrijf stimuleert.
• Blended finance: Het strategisch combineren van publieke/filantropische fondsen met privaat kapitaal om risico’s te verminderen en commerciële investeringen in duurzame ontwikkeling aan te trekken. Essentieel voor grootschalige, risicovolle projecten zoals koolstofverwijderingstechnologieën.

Naast private financiering spelen overheids- en Europese stimuleringsprogramma’s een cruciale rol:

• Nationaal Groeifonds (NGF): Investeert meer dan €11 miljard in 50 projecten die het duurzame verdienvermogen van Nederland vergroten, waaronder Circular Plastics NL en GroenvermogenNL, die sterk afhankelijk zijn van geavanceerde procescontrole.
• MOOI-regeling (Missiegedreven Onderzoek, Ontwikkeling en Innovatie): Subsidieert meerjarige samenwerkingsprojecten in onderzoek naar innovaties die de industrie verduurzamen, met focus op elektrificatie en circulaire koolstof. Projecten moeten een duidelijke bijdrage leveren aan klimaatdoelstellingen.
• Horizon Europe: Het vlaggenschip van de EU voor onderzoek en innovatie (€93.5 miljard, 2021-2027), gericht op klimaatverandering, SDG’s en het stimuleren van concurrentievermogen, inclusief de ontwikkeling van geavanceerde procescontroletechnologieën.
• EU Industrial Decarbonisation Bank (IDB): Een voorgesteld initiatief van €100 miljard om groene industriële transitie te financieren, met nadruk op koolstofdioxideverwijdering (CDR), en het stroomlijnen van financieringstrajecten.

Deze programma’s de-risken pionierende investeringen, bevorderen samenwerking en versnellen de markt voor duurzame technologieën. Bedrijven in de procesindustrie moeten hun R&D- en investeringsstrategieën afstemmen op deze beschikbare financiering.

De rol van digitalisering

Digitalisering is een noodzakelijke trend die de procesindustrie fundamenteel verandert, met een focus op “smart factories” en geoptimaliseerde processen. Digitale transformatie is essentieel voor naleving van regelgeving, risicominimalisatie en verhoogde transparantie. Implementatie van slimme sensoren en digitale dashboards verhoogt productiviteit en efficiëntie.

Sleuteltechnologieën in geavanceerde procescontrole zijn:

• Kunstmatige Intelligentie (AI): Wordt ingezet voor energie-efficiëntie, optimalisatie van toeleveringsketens en afvalvermindering. In procescontrole kan AI leiden tot voorspellend onderhoud, optimalisatie van procesparameters en real-time detectie van afwijkingen.
• Internet of Things (IoT): Sensoren verzamelen real-time data, die door AI en big data-analyse worden omgezet in bruikbare inzichten voor nauwkeurigere monitoring en controle.
• Big data: De enorme hoeveelheid gegenereerde data is een belangrijke bron voor stuurinformatie, mogelijk gemaakt door digitale dashboards voor datagedreven besluitvorming.
• Digital Twins: Modellen van operaties om processen te simuleren en optimaliseren zonder de productie te verstoren, ideaal voor het testen van nieuwe controle-algoritmes.

Met toenemende digitalisering is cybersecurity een existentiële zorg. Industriële controlesystemen (ICS) en operationele technologie (OT) zijn kwetsbaar voor cyberaanvallen, met potentiële financiële en veiligheidsrisico’s. Investeringen in cybersecurity voor procescontrole zijn strategisch noodzakelijk voor operationele continuïteit en duurzaamheidsdoelen.

Geopolitieke risico’s & supply Chain: De impact op procescontrole

Geopolitieke spanningen en verstoringen van toeleveringsketens vormen een aanzienlijk risico. De afhankelijkheid van mondiale waardeketens maakt de Nederlandse economie kwetsbaar voor tekorten aan energie en grondstoffen. Dit benadrukt de noodzaak van veerkrachtige toeleveringsketens, waarbij flexibiliteit en aanpassingsvermogen centraal staan in procescontrolesystemen.

Als reactie op deze kwetsbaarheid overwegen bedrijven reshoring (productie terughalen) of nearshoring (productie verplaatsen naar nabijgelegen landen). Om dit economisch haalbaar te maken, is een hoge mate van automatisering en efficiëntie in de lokale productie essentieel, wat vraagt om geavanceerde procescontrolesystemen voor:

• Optimalisatie van productielijnen
• Flexibele productie
• Kwaliteitsborging

Macro-economische factoren zoals inflatie en rentestijgingen hebben directe impact op investeringsbeslissingen. Bedrijven moeten proactief hun financieringen heroverwegen, bijvoorbeeld door rentes vast te zetten, om financiële druk te verminderen en investeringen in nieuwe technologieën te stimuleren.