Door: Janet Kooren, Hoofdredacteur IndustrieVandaag - 11 december 2025 |
Energie is niet langer een voorspelbare kostenpost, maar een factor die de koers van bedrijven beïnvloedt. IndustrieVandaag duikt in de materie en spreekt met partijen die hier met een frisse blik naar durven kijken. Vandaag deel 1: Van vanzelfsprekendheid naar strategisch vraagstuk.
De industrie krijgt te maken met strengere emissiedoelen, hogere nettarieven en een veranderende marktstructuur. Waar bedrijven vroeger vooral naar efficiëntie keken, draait het nu om flexibiliteit, beschikbaarheid en toekomstbestendigheid. De verwachting dat directe emissies omlaag moeten zorgt ervoor dat processen moeten worden herontworpen en dat bedrijven op zoek gaan naar alternatieve energiebronnen. Elektrificatie ligt voor de hand, maar vraagt om een net dat dit kan dragen. Warmtenetten, waterstof en opslag zijn eveneens in beeld, elk met hun eigen uitdagingen. Energie raakt alles: productieprocessen, infrastructuur, vergunningverlening én de internationale concurrentiepositie van de Nederlandse industrie.
Nog niet zo lang geleden gold energie als een commodity: altijd beschikbaar, tegen voorspelbare prijzen, en slechts een kleine factor in de totale productiekosten. “Dat beeld is totaal veranderd,” zegt Anne-Marie Spierings, programmadirecteur Economische Transitie bij Deltalinqs. “Energie is inmiddels een strategisch thema in iedere boardroom. Bedrijven staan voor de dubbele opgave om hun CO₂-uitstoot te reduceren en tegelijkertijd hun concurrentiepositie te behouden.”
De overheid verwacht van bedrijven forse reducties van hun directe emissies (scope 1). Dat vraagt om aanpassing van productieprocessen en vaak ook om een overstap naar andere energiebronnen. Maar die transitie is niet eenvoudig. “Onze infrastructuur is ingericht op het oude energiesysteem. Het nieuwe systeem past daar nog niet goed op,” legt Spierings uit.
Volgens Spierings probeert de overheid met duidelijke doelen te sturen, maar ontstaan er onderweg bijeffecten die niemand voorzien had. Deltalinqs ziet het als haar taak om tussen de stakeholders in te staan: “Wij helpen bedrijven door beleid uit te leggen, maar ook door te signaleren waar regels in de praktijk niet werkbaar zijn.”
De verduurzaming van de industrie concentreert zich nu rond enkele vanzelfsprekende routes: elektrificatie, warmtenetten, groene waterstof en CO₂-opslag. Vaak is de vraag: wat kan er nu al, binnen de grenzen van infrastructuur en regelgeving?
En naast de zoektocht naar de beste duurzame energiebronnen is het belangrijk om niet te vergeten dat energiebesparing en procesoptimalisatie opnieuw in beeld komen. Het laaghangende fruit is grotendeels geplukt, maar nieuwe technologieën bieden frisse oplossingen voor oude vraagstukken.
Een concreet voorbeeld is het toenemende gebruik van magnetische koppelingen in pompen. Deze techniek vermindert energieverlies en draagt bij aan betrouwbaarheid. Het is niet nieuw, maar bereikt nu een punt waarop brede toepassing mogelijk is. Volgens betrokkenen kan dit zelfs bijdragen aan het verminderen van netcongestie – al blijft dat onderwerp complex.
Ook wordt gekeken naar hoe processen slimmer ingericht kunnen worden. Restwarmte kan bijvoorbeeld nog steeds waardevol zijn, onder meer voor elektriciteitsproductie. Waar de buitenwereld energie, emissies en infrastructuur vaak als losse thema’s ziet, grijpen ze in de procesindustrie juist sterk in elkaar.
Netcongestie is inmiddels een van de grootste knelpunten. Bedrijven, havenbedrijven en netbeheerders als Stedin en TenneT zoeken samen naar oplossingen. Groepstransportovereenkomsten of gesloten distributiesystemen zijn mogelijke routes om het elektriciteitsnet slimmer te benutten.
Een paar jaar geleden lag de nadruk bij Deltalinqs op fieldlabs, zoals Industrial Electrification. Nu is de rol verschoven naar advies en het faciliteren van samenwerking, simpelweg omdat er vaak “geen stroom is” om pilots uit te voeren.
Energie is niet alleen een duurzaamheidsvraagstuk, maar ook een economisch thema. Terwijl Nederland inzet op CO₂-reductie, zet China chemicaliën tegen lage prijzen op de wereldmarkt. De hoge productiekosten in Nederland, met energie als grote component, zetten de concurrentiepositie onder druk.
“De vraag is hoe we slim kunnen blijven concurreren,” zegt Spierings. “Dat kan de industrie niet alleen oplossen. Als we in Nederland zo’n slim land willen zijn, moeten we ook slimmere regels en betere keuzes maken.”
De praktijk leert dat verduurzaming soms onverwachte problemen oplevert. Een voorbeeld is een project bij Dow, waar branders omgezet zouden worden naar waterstof. De rookgassen bevatten daardoor alleen nog water en NOx. Alleen zijn de milieuregels niet ingericht op vracht (totale NOx-uitstoot) maar op concentraties. De totale uitstoot werd hier kleiner maar met te hoge concentraties voor de bestaande milieuregels. Het resultaat: geen vergunning. Terwijl dezelfde technologie in Canada wel toegepast kan worden. En dat is nog maar één voorbeeld van een gemiste kans.
Een ander voorbeeld betreft chemische recycling. Exxon heeft een recyclinginitiatief in Rotterdam voorlopig stil gelegd door Europese regels. Intussen loopt er ook nog een bredere discussie over de Nederlandse ‘einde-afvalstatus’ die veel recyclinginitiatieven in de weg zit. Mechanisch recyclen heeft zijn grenzen, chemische recycling kan die doorbreken – maar de regelgeving loopt achter. De criteria zijn voor nog veel meer afvalstromen een belemmering, denk aan kunststoffen, biomassa, afvalwaterstromen en zelfs elektronica.
Hoewel energie centraal staat, raken verwante discussies aan dezelfde knelpunten. Zo blijkt bij gebiedsgerichte stikstofaanpak dat logica en realiteit soms botsen: gebieden die bijna op orde zijn, blijven toch op slot. Pas na druk en juridische dreiging werd 50 miljoen vrijgemaakt om duingebieden bij de haven volledig op orde te brengen – waardoor de industrie weer ruimte kreeg.
Ook bij warmtenetten speelt dezelfde spanning. Investeringen zijn noodzakelijk, maar de kosten moeten eerlijk verdeeld worden. In de eerste jaren zijn die kosten hoog; zonder slimme verdeling dreigt het vollooprisico bedrijven af te schrikken.
Deltalinqs positioneert zich nadrukkelijk als verbinder. Bedrijven in de Rotterdamse haven draaien volcontinu en kunnen zich geen langdurige productiestops veroorloven. Innovaties moeten dus bewezen zijn of zonder risico’s ingepast worden. Het Versnellingshuis Energietransitie is een voorbeeld waar alle relevante stakeholders bijeenkomen om bedrijven met duurzame plannen vooruit te helpen, juist wanneer ze vastlopen op netcongestie, stikstof, subsidies of vergunningen.
Ondertussen is energie een allesbepalend strategisch thema. Elektrificatie, waterstof, warmtenetten en CO₂-opslag zijn veelbelovende routes, maar infrastructuur, regelgeving en internationale concurrentie bepalen de snelheid en haalbaarheid.
De weg naar verduurzaming is complex, maar volgens Spierings blijft de inzet hetzelfde: “Altijd kijken naar de volgende praktische stap. Of het nu gaat om technologie, beleid of samenwerking – alleen door slim te combineren kan de industrie vooruit.”
In de volgende aflevering komen we op een interessante gedachte: Gelijkstroom als logische volgende stap
Dit artikel delen op je eigen website? Geen probleem, dat mag. Meer informatie.
IndustrieVandaag is een onafhankelijk platform met het laatste nieuws van vandaag over de procesindustrie, industrial processing, productie industrie, maakindustrie en elektronica industrie.
Neem contact met ons op:
Tel +31 (0)23 737 07 63
Email via contactpagina
