Hoe Nexperia Nederland in de Amerikaans-Chinese chipoorlog trok

In een ongekende wending heeft de Nederlandse overheid ingegrepen bij chipfabrikant Nexperia, een bedrijf dat midden in de geopolitieke spanningen tussen de VS en China staat. Dit nieuws haalde wereldwijd de krantenkoppen en bracht de complexe verhoudingen in de halfgeleiderindustrie scherp in beeld. Wat ging er mis bij de chipfabrikant, en hoe kwam het zover dat de Nederlandse overheid genoodzaakt was om in te grijpen?

Nederlandse overheid onder druk in chipindustrie

De halfgeleiderindustrie in Nederland is een van de belangrijkste in Europa. Bedrijven zoals ASML, dat onlangs de meest waardevolle onderneming van Europa werd, spelen een sleutelrol. Daarnaast zijn er andere grote namen zoals NXP en ASM, en tal van toeleveranciers die onmisbaar zijn voor de sector. Nederland blinkt uit in het maken van apparatuur voor chipfabrieken, met ASML’s EUV-machines als pronkstuk voor de productie van geavanceerde chips.

Onder druk van de VS heeft de Nederlandse overheid exportbeperkingen opgelegd aan ASML voor leveringen aan China. Dit zorgde voor spanningen met Beijing, hoewel China vorig jaar nog de grootste afnemer van ASML werd door oudere machines op te kopen. Deze situatie illustreert hoe Nederland balanceert tussen economische belangen en geopolitieke druk.

Wie is chipfabrikant Nexperia precies?

Nexperia is een Nederlands bedrijf, maar met een Chinese eigenaar, Wingtech. Van de 12.500 medewerkers werken er slechts 400 in Nederland. Het bedrijf produceert jaarlijks meer dan 100 miljard chips, waarvan het merendeel in China wordt afgewerkt. Afgelopen maandag heeft echter de Chinese tak een brief naar zijn Chinese werknemers gestuurd waarin staat dat het een Chinese entiteit is. Nexperia draagt werknemers op om richtlijnen uit Nederland te negeren, meldt de NOS. Dit roept vragen op over de identiteit van chipfabrikant: is het nu Nederlands of Chinees?

Deze vraag werd steeds relevanter door strenge exportregels vanuit de VS. Eind 2023 klopte de chipfabrikant zelfs aan bij het ministerie van Economische Zaken voor hulp. Ze wilden een officiële bevestiging dat ze als Nederlands werden gezien. Het ministerie was bereid te helpen, maar alleen als het bedrijf daadwerkelijk onafhankelijker zou worden van zijn Chinese eigenaar.

Gebrek aan actie van chipfabrikant Nexperia

Nexperia stelde oplossingen voor, zoals het aantrekken van een westerse minderheidsaandeelhouder of een beursgang. Maar geen van deze plannen werd uitgevoerd. Ondertussen nam de druk toe. Eind 2024 werd Wingtech op de Amerikaanse ‘Entity List’ geplaatst, wat handel met het bedrijf ernstig beperkt. Als dochteronderneming liep de chipfabrikant ook risico om hieronder te vallen.

In juni vroeg het ministerie van Buitenlandse Zaken aan de VS hoe groot dit risico was. Het antwoord was weinig bemoedigend: zonder concrete stappen om minder Chinees te worden, zag het er slecht uit voor de chipfabrikant. Dit legde extra spanning op de situatie in Nederland.

Nederlandse overheid grijpt in na september

In september escaleerde de situatie. Zhang Xuezheng, de Chinese CEO van Nexperia, nam controversiële besluiten. Hij gaf nieuwe mensen betaalbevoegdheden en ontsloeg medewerkers die hiertegen protesteerden. Daarnaast plaatste hij een opvallende bestelling van 200 miljoen dollar aan wafers bij een ander bedrijf van hemzelf, terwijl de chipfabrikant slechts een fractie hiervan nodig had.

Deze acties leidden tot ingrijpen door de Nederlandse overheid. Op 30 september werd een zelden gebruikte noodwet ingezet om goederen van de chipfabrikant onder controle te brengen. Dit was geen overname van het bedrijf zelf, maar een maatregel om nationale belangen te beschermen. Op dezelfde dag besloot de VS dat bedrijven met minstens 50% eigendom van entiteiten op de Entity List, zoals Nexperia, ook onder exportbeperkingen zouden vallen.

Rechterlijke tussenkomst en onrust

Begin oktober oordeelde een rechter dat Zhang Xuezheng’s gedrag onverantwoord was. De rechter ontnam hem zijn titel en plaatste bijna alle aandelen van de chipfabrikant in een aparte entiteit onder een door de rechtbank benoemde bestuurder. Dit om inmenging van Wingtech te voorkomen. De actie werd in buitenlandse media vaak gezien als een overname door de Nederlandse overheid, wat dus niet helemaal klopte.

De nasleep was heftig. China verbood de chipfabrikant om chips te exporteren, een harde slag aangezien veel productie daar plaatsvindt. Dit bracht het bedrijf in een onmogelijke positie: afgesneden van leveranciers door de VS, of van klanten door China.

Wat nu voor chipfabrikant Nexperia?

De toekomst van de chipfabrikant hangt af van meerdere factoren. De bredere handelsspanningen tussen de VS en China spelen een grote rol. Nu de rechter afstand heeft gecreëerd tussen de chipfabrikant en Wingtech, kan de Nederlandse overheid mogelijk haar noodbevoegdheden opheffen. Dit zou diplomatieke spanningen kunnen verminderen.

Het is echter duidelijk dat de chipfabrikant als volledig Chinees eigendom weinig toekomst heeft onder de huidige exportregels. Het bestuur van Nexperia suggereerde eerder zelf al een minderheidsbelang te verkopen of een beursgang te doen. Dit zou een uitweg kunnen bieden uit de huidige impasse.

Nederlandse overheid voor complexe uitdaging

Minister Vincent Karremans, die sinds juni als demissionair minister van Economische Zaken optreedt, staat voor een lastige taak. Hoewel hij als demissionair bewindsman terughoudend zou moeten zijn, lijkt hij actief betrokken. Zijn achtergrond als oprichter van een start-up kan helpen bij het vinden van investeerders om de chipfabrikant eventueel over te nemen of te herstructureren.

De precieze redenen voor het inzetten van de noodwet door de Nederlandse overheid zijn nog onduidelijk. Was er echt een risico op een chiptekort, of vreesde men dat intellectueel eigendom naar China zou verdwijnen? Zonder openbare details blijft het lastig om dit te beoordelen.

Gevolgen voor de Nederlandse chipsector

De situatie rond chipfabrikant Nexperia raakt niet alleen het bedrijf zelf, maar ook de bredere halfgeleidersector in Nederland. Dit cluster, een van de belangrijkste in Europa, moet al voorzichtig opereren in de spanningen tussen de VS en China. Een verkeerde stap kan grote impact hebben op de positie van Nederland in deze mondiale industrie.

De zaak toont aan hoe kwetsbaar bedrijven zijn als ze geopolitieke ontwikkelingen negeren. Het niet investeren in politieke goodwill is de chipfabrikant duur komen te staan. Nu is het aan alle betrokken partijen om een oplossing te vinden die zowel het bedrijf als de Nederlandse belangen beschermt.